- Η ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ, γνωστή και ως EuroAsia Interconnector, σχεδιάζεται ως ένα διπλής κατεύθυνσης σύστημα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτό σημαίνει ότι θα μπορεί να μεταφέρει ηλεκτρική ενέργεια και προς τις δύο κατευθύνσεις, ανάλογα με τις ανάγκες των διασυνδεδεμένων χωρών.
α) Η βασική τεχνολογία που χρησιμοποιείται είναι η υψηλής τάσης συνεχούς ρεύματος (HVDC), η οποία επιτρέπει την αποδοτική μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας σε μεγάλες αποστάσεις και παρέχει τη δυνατότητα αμφίδρομης ροής ενέργειας.
β) Αυτό είναι κρίσιμο για τη συνεργασία μεταξύ των χωρών, καθώς δημιουργεί μία ευέλικτη δυνατότητα εξισορρόπησης προσφοράς και ζήτησης. Όταν μία χώρα έχει πλεόνασμα παραγωγής (π.χ., από ανανεώσιμες πηγές όπως ηλιακή ή αιολική ενέργεια), μπορεί να εξάγει ενέργεια στις άλλες χώρες. Επίσης συνεισφέρει στην ασφάλεια εφοδιασμού ενέργειας, αφού σε περίπτωση που μία χώρα αντιμετωπίζει ενεργειακή έλλειψη, μπορεί να εισάγει ηλεκτρική ενέργεια από τους εταίρους της. Η διασύνδεση βοηθά στην μετατροπή της και διάθεση της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, οι οποίες μπορεί να έχουν διακυμάνσεις στη διαθεσιμότητά τους.Επομένως, το έργο αυτό δεν αφορά μόνο την ηλεκτρική διασύνδεση της Κύπρου με την Ελλάδα και την ΕΕ, και η αμφίδρομη λειτουργία και η διασύνδεση με το Ισραήλ αποτελεί έναν από τους στρατηγικούς λόγους υλοποίησης του έργου που ενισχύει την ενεργειακή συνεργασία και αυτονομία της περιοχής.
γ) Σε αυτό συνεπικουρεί ότι υπάρχουν σχέδια που εξετάζουν τη δημιουργία εργοστασίων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στη Μέση Ανατολή και την Αίγυπτο, τα οποία θα χρησιμοποιούν φυσικό αέριο ως καύσιμο, με σκοπό τη μεταφορά της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα και την υπόλοιπη Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω ηλεκτρικών διασυνδέσεων (με ανάλογη χρέωση φυσικά του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας που θα μεταφέρεται).
- Ηλεκτρική Διασύνδεση Αιγύπτου-Ελλάδας (GREGY Interconnector):
α) Το συγκεκριμένο σχέδιο αφορά την δυνατότητα αμφίδρομης μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ Αιγύπτου και Ελλάδος, μέσω ενός καλωδίου υψηλής τάσης (HVDC). Η Αίγυπτος έχει σημαντικές μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, που βασίζονται τόσο στο φυσικό αέριο όσο και σε ανανεώσιμες πηγές (π.χ. ηλιακή και αιολική ενέργεια). Η διασύνδεση αυτή (προϋπολογιζόμενου κόστους 4,2 δις ευρώ) σχεδιάζεται για να εξυπηρετήσει την ενεργειακή ζήτηση της Ελλάδος και της Ευρώπης, ειδικά σε περιόδους αυξημένων ενεργειακών αναγκών. Σύμφωνα με τον σχεδιασμό, το GREGY θα μεταφέρει 3.000 MW πράσινης ενέργειας από τα 9,5GW έργων ΑΠΕ που θα τροφοδοτούν το καλώδιο με ενέργεια που θα προέρχεται κατά 75% από αιολικά πάρκα και κατά 25% από φωτοβολταϊκά, προκειμένου να δοθούν λύσεις στο ζήτημα της ενεργειακής επάρκειας με καθαρή ενέργεια. Βέβαια θα μεταφέρεται ηλεκτρική ενέργεια αλλά εάν παράγεται όχι μόνο από φωτοβολταϊκά αλλά και από εργοστάσια παραγωγής της με φυσικό αέριο, οι εκπομπές CO2 θα συνεχίσουν να υπάρχουν στην Αίγυπτο.
β) Ο σχεδιασμός είναι ώστε μέρος της ενέργειας θα καταναλώνεται στην Ελλάδα, μέρος θα χρησιμοποιείται στη χώρα μας για παραγωγή υδρογόνου και μεθανόλης ως καύσιμα (για δευτερογενή “πράσινη” παραγωγή), και μέρος θα κατευθύνεται στις γειτονικές χώρες της ΕΕ. Η ηλεκτρική ενέργεια του GREGY αναμένεται να μειώσει τη καύση φυσικού αερίου κατά 4,5 δισ. κυβικά μέτρα τον χρόνο, επιτυγχάνοντας μείωση εκπομπών CO2 κατά 10 εκατ. τόνους ετησίως. Οι αριθμοί εκτιμάται ότι είναι εξαιρετικά αισιόδοξοι, αφού θα γίνεται εν μέρει χρήση φυσικού αερίου στην Αίγυπτο. Το έργο έχει συμπεριληφθεί στον πρώτο κατάλογο έργων Κοινού και Αμοιβαίου Ενδιαφέροντος (PCI/PMI), καθώς και στον κατάλογο με έργα υποδομών στρατηγικής σημασίας «Global Gateway» της ΕΕ.
- Σχέδια για Μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με φυσικό αέριο στη Μέση Ανατολή και Αίγυπτο
α) Χώρες όπως το Ισραήλ, το Κατάρ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα επενδύουν σε υποδομές παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με βάση το φυσικό αέριο, που εξορύσσεται στην περιοχή και δεν υπάρχει ανάγκη μεταφοράς του σε μεγάλες αποστάσεις. Το φυσικό αέριο από τα κοιτάσματα της Ανατολικής Μεσογείου (όπως το Λεβιάθαν, Ταμάρ, και το κυπριακό «Αφροδίτη» ) θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, η οποία στη συνέχεια θα μεταφέρεται μέσω υποθαλάσσιων ηλεκτρικών διασυνδέσεων στην Ευρώπη.
β) Η Αίγυπτος επίσης διαθέτει μεγάλες μονάδες παραγωγής ενέργειας από φυσικό αέριο, οι οποίες έχουν τη δυνατότητα να εξάγουν ενέργεια προς την Ευρώπη. Πέραν του προαναφερόμενου αγωγού GREGY έχουν υπογραφεί ήδη μνημόνια συνεργασίας μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου για τη διασύνδεση και τη μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας μέσω του EuroAfrica Interconnector, και για την ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας της ΕΕ. Το EuroAfrica Interconnector σχεδιάζεται να ξεκινήσει κοντά στη Damietta στην Αίγυπτο και να ακολουθήσει το υποθαλάσσιο δρομολόγιο προς την Κύπρο όπου θα συνδεθεί στον σταθμό Κοφίνου. Από εκεί θα κατευθυνθεί δυτικά και θα ακολουθήσει υποθαλάσσια διαδρομή προς το σημείο Κορακιά στην Κρήτη, Ελλάδα. Ο EuroAfrica Interconnector θα έχει μήκος 1396 χιλιόμετρα (Αίγυπτος-Κύπρος 498 km, Κύπρος-Κρήτη 898 km;). Το χαμηλότερο υποθαλάσσιο σημείο του θα είναι 3.000 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Η συνεργασία αυτή περιλαμβάνει και την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για την παραγωγή της μεταφερόμενης ηλεκτρικής ενέργειας (φωτοβολταϊκά), πέρα από την χρήση φυσικού αερίου.
- Σχέδια ηλεκτρικής διασύνδεσης της Ελλάδος με την Κεντρική Ευρώπη.
α) Η KPMG, σε συνεργασία με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, ολοκλήρωσε τη μελέτη “The Greek electricity system evolution & the electricity highway to Central Europe” για να διερευνήσει τα μακροπρόθεσμα οφέλη που προκύπτουν από την κατασκευή και λειτουργία μιας ηλεκτρικής διασύνδεσης της Ελλάδας με την Κεντρική Ευρώπη, η οποία θα συμβάλλει στην ασφάλεια εφοδιασμού και θα ενισχύσει τη σταθερότητα του συστήματος ενεργειακής διασύνδεσης των χωρών της ΕΕ. Επίσης η σημαντική αύξηση των εξαγόμενων ποσοτήτων ενέργειας από την Ελλάδα προς την κεντρική Ευρώπη εκτιμάται ότι θα συμβάλλει στη μείωση των τιμών ηλεκτρισμού και σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες υποστηρίζοντας την ενοποίηση των αγορών. Οι εκτιμήσεις που έγιναν (επίσης με αισιόδοξο σενάριο) λένε ότι θα αποφέρει έως και 8,1 δις. ευρώ στην Ελληνική οικονομία για το διάστημα 2026 – 2055, εκφρασμένο σε καθαρή παρούσα αξία.
- Ο “South East-North Electricity Highway” (SENEH)
α) Είναι ένα προτεινόμενο έργο ηλεκτρικής διασύνδεσης υψηλής τάσης συνεχούς ρεύματος (HVDC) που στοχεύει στη μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και της Κεντρικής Ευρώπης, συνδέοντας την Ελλάδα με τη Γερμανία. Με εκτιμώμενη χωρητικότητα 9 γιγαβάτ (GW), το SENEH αποσκοπεί στην ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας, στη διευκόλυνση της ενσωμάτωσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και στη βελτίωση της ευελιξίας και της σταθερότητας του ευρωπαϊκού δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας. Το έργο αυτό αποτελεί μέρος της ευρύτερης στρατηγικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ανάπτυξη “ηλεκτρικών αυτοκινητοδρόμων” (electricity highways), που στοχεύουν στη δημιουργία ενός πανευρωπαϊκού δικτύου μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας υψηλής χωρητικότητας.
β) Αυτή η στρατηγική υποστηρίζει την επίτευξη των στόχων της ΕΕ για την πράσινη μετάβαση και την απανθρακοποίηση του ενεργειακού τομέα, για βελτίωση της ενεργειακής ασφάλειας (μέσω της διαφοροποίησης των πηγών ενέργειας και των οδών μεταφοράς) και για ενοποίηση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας.
γ) Η επιτυχής υλοποίηση του SENEH θα εξαρτηθεί από τη συνεργασία μεταξύ των εμπλεκόμενων χωρών και φορέων, καθώς και από την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
- Διασύνδεση της Ηπειρωτικής Ελλάδος με τα νησιά
α) Τα έργα αυτά που σχεδιάστηκαν από ΑΔΜΗΕ απαιτούν επενδύσεις ύψους 4,3 δισ. ευρώ για την περίοδο 2021-2030, με στόχο όλα τα νησιά της χώρας να διασυνδεθούν σταδιακά στο ηπειρωτικό σύστημα, εξασφαλίζοντας αξιόπιστη, οικονομικότερη και πράσινη ηλεκτροδότηση. Η πρώτη φάση του επενδυτικού προγράμματος, που έπρεπε να ολοκληρωθεί μέσα στο 2024, περιελάμβανε έργα 1,6 δισ. ευρώ. Ειδικότερα, τα σημαντικά έργα με τα οποία θα ολοκληρωθεί ο χάρτης των ηλεκτρικών διασυνδέσεων της χώρας σε βάθος δεκαετίας, είναι τα ακόλουθα:
β) Διασύνδεση Κρήτης-Πελοποννήσου
Το έργο, ύψους 350 εκατ. ευρώ, ολοκληρώθηκε και ήδη βρίσκεται σε λειτουργία σύμφωνα με τον προγραμματισμό (εντός του 2020 – η μεγαλύτερη σε μήκος καλωδιακή διασύνδεση εναλλασσόμενου ρεύματος παγκοσμίως – 174 χλμ.) με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της ΕΕ.
γ) Διασύνδεση Κρήτης-Αττικής
Οι επενδύσεις για το έργο -που εντάχθηκε στο ΕΣΠΑ- είναι της τάξης των 781 εκατ. ευρώ. Στόχος ήταν να έχει ολοκληρωθεί το έργο μέσα στο 2024. Το έργο δεν έχει ολοκληρωθεί, αναμένεται στις αρχές του 2025 να γίνει η δοκιμαστική φάση (που θα κρατήσει περίπου τρεις μήνες) προκειμένου έως τον Ιούνιο το έργο να βρίσκεται σε πλήρη λειτουργία.
δ) Διασύνδεση των Κυκλάδων
Στα διασυνδεδεμένα νησιά των Κυκλάδων (Σύρος-Πάρος-Μύκονος- Άνδρος-Τήνος προστέθηκε και η Νάξος. Έχει ήδη ολοκληρωθεί η πόντιση στα τμήματα Λαύριο – Σέριφος και Σέριφος – Μήλος. Η πόντιση των καλωδιακών τμημάτων Μήλου – Φολέγανδρου και Φολέγανδρου – Σαντορίνη αναμένεται να ολοκληρωθεί τους πρωτους μήνες του 2025. Το συνολικό έργο συγχρηματοδοτείται από ευρωπαϊκούς και εθνικούς πόρους.
ε) Διασύνδεση των Δωδεκανήσων (Κως-Ρόδος-Κάρπαθος)
ο αναθεωρημένος σχεδιασμός προβλέπει ότι με την ηλεκτρική διασύνδεση των Δωδεκανήσων η Κως, η Ρόδος και η Κάρπαθος θα διασυνδεθούν με το ηπειρωτικό σύστημα, μέσω Κορίνθου, σε δύο φάσεις έως το 2029 με συνολικό προϋπολογισμό 2,048 δισ. ευρώ (αναθεωρημένο από 1,5 δις).
στ) Διασύνδεση νήσων του ΒΑ Αιγαίου
Αυτό το έργο, συνολικού ύψους 1,208 δις ευρώ σχεδιάζεται για να ολοκληρωθεί το 2030 με τα νησιά του Βορειοανατολικού Αιγαίου και τη Σκύρο. Ο ΚΥΤ Νέας Σάντας στην Θράκη να διασυνδεθεί με τη Λήμνο, και εκείθεν με τη Λέσβο, την Χίο, την Σάμο και την Κω.
ΚΑΤΑΛΗΓΟΝΤΑΣ
- Οι διασυνδέσεις μεταξύ ηπειρωτικής Ελλάδος και νησιωτικού χώρου εξελίσσονται εν πολλοίς σύμφωνα με τον προγραμματισμό με ελάχιστες καθυστερήσεις και υπερβάσεις του συνολικού κόστους. Και είναι ζωτικής σημασίας για την οικονομία, το περιβάλλον και την ενοποίηση του Ελλαδικού χώρου.
- Οι σχεδιαζόμενες ηλεκτρικές διασυνδέσεις όμως εκτός Ελλάδος καθυστερούν σημαντικά. Οι προκλήσεις που υπάρχουν είναι αφενός το υψηλό κόστος των υποδομών (τεράστιες επενδύσεις για την κατασκευή των υποθαλάσσιων καλωδίων υψηλής τάσης (HVDC), όπως το EuroAfrica Interconnector και GREGY, με μεγάλες τεχνικές απαιτήσεις), των μεταλλακτών και των εργοστασίων παραγωγής ενέργειας και αφετέρου από το ότι η χρηματοδότηση αυτών των έργων εξαρτάται από πολλούς διεθνείς δρώντες, την ΕΕ και ιδιωτικές εταιρείες.
- Οι Γεωπολιτικές προκλήσεις αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα ανάσχεσης των έργων, δεδομένου ότι η Μέση Ανατολή και η Ανατολική Μεσόγειος είναι περιοχές με γεωπολιτικές εντάσεις, οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν την υλοποίηση και τη λειτουργία τέτοιων έργων, με κυριότερη την επιθετική, παράνομη και καταχρηστική συμπεριφορά της Τουρκίας.
- Λόγοι επίσης ανταγωνισμού των συμφερόντων όσον αφορά τις ενεργειακές πηγές που υπάρχουν και μπορεί να προκύψουν μεγαλύτεροι επιδρούν στον ίδιο τον σχεδιασμό και στις αποφάσεις των διεθνών δρώντων για την υλοποίησή του:
- Οι αντιδράσεις που έχουν εκφραστεί από την κυπριακή πλευρά σχετικά με την ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ (EuroAsia Interconnector) οφείλονται σε διάφορους λόγους, που αφορούν τεχνικά, οικονομικά, και γεωπολιτικά ζητήματα, καθώς και στις προτεραιότητες της Κυπριακής Δημοκρατίας.