19 Μαΐου: Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου

0

Η Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου αναφέρεται στο οργανωμένο και προσχεδιασμένο έγκλημα της εθνοκάθαρσης που σημειώθηκε την περίοδο 1914-1923 στην επικράτεια της θνήσκουσας οθωμανικής αυτοκρατορίας από το κίνημα των Νεότουρκων.

Η ιστορία των Ελλήνων στον Πόντο ξεκινά από την αρχαιότητα, με την ίδρυση αποικιών ως εμπορικούς σταθμούς και συνεχίζεται ακόμα και μετά την πτώση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Η παράδοση της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας στους Οθωμανούς το 1461 οδήγησε σε διώξεις και μαζικό εξισλαμισμό εναντίον του χριστιανικού πληθυσμού στην περιοχή του Πόντου. Για να επιβιώσουν, πολλοί Πόντιοι κατέφυγαν στον κρυπτοχριστιανισμό ∙ εξισλαμίστηκαν επιφανειακά αλλά διατήρησαν την πίστη τους από την ασφάλεια των σπιτιών τους.

Στα μέσα του 19ου αιώνα, μια σειρά διοικητικών μεταρρυθμίσεων (τανζιμάτ) που έφερε η έκδοση του Χατ-ι Χουμαγιούν οδήγησε για πρώτη φορά στην εξίσωση των υπηκόων της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Έτσι ξεκίνησε μια περίοδος οικονομικής και πολιτιστικής άνθισης για τον ελληνισμό, κατά την οποία αναπτύχθηκε μια αστική τάξη που συγκέντρωσε μεγάλο πλούτο από εμπορικές δραστηριότητες κι επικράτησε η ελληνική γλώσσα στις συναλλαγές, ενώ πολλοί Έλληνες αλλαξοπίστησαν κι εγκατέλειψαν το Ισλάμ. Το γεγονός αυτό ωστόσο προκάλεσε τη μήνη των Οθωμανών, οι οποίοι ξεκίνησαν να αναπτύσσουν σοβινιστικα αισθήματα.

Το κίνημα των Νεότουρκων, που εκδηλώθηκε εναντίον του σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίτ Β’, κήρυξε επανάσταση τον Ιούλιο του 1908. Οι αξιωματικοί κινήθηκαν προς την Κωνσταντινούπολη, στέλνοντας εκπροσώπους σε όλες τις μεγάλες πόλεις να ανακοινώσουν την αποκατάσταση του συνταγματικού καθεστώτος. Σταδιακά, και μετά τις εκλογές που ακολούθησαν, ο Αμπντούλ Χαμίτ Β’ παραγκωνίστηκε. Η αντεπανάσταση του 1909, που υποκινήθηκε για την αποκατάσταση του Ισλάμ και της σαρία από θρησκευτικούς κύκλους -και υπό την ανοχή του σουλτάνου- δεν επεκτάθηκε πέρα από την πρωτεύουσα και κατεστάλη.

Οι στρατιωτικοί ωστόσο με το τέλος των βαλκανικών πολέμων και τη σημαντική απώλεια εδαφών, δεν άργησαν να δείξουν το πραγματικό τους πρόσωπο και να φανερώσουν τις εθνικιστικές τους πολιτικές, προτάσσοντας την επιβίωση του κράτους. Επηρεασμένοι από βιολογικές υλιστικές θεωρίες, αντιμετώπιζαν τους Αρμένιους και τους Έλληνες ως “μιάσματα” που αποτελούσαν “κίνδυνο για την υγεία του οθωμανικού σώματος” και διοργάνωσαν συστηματικούς διωγμούς του χριστιανικού στοιχείου, το οποίο προώθησαν προς την ενδοχώρα, με τα λεγόμενα «τάγματα εργασίας». Κατά τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο, αυτά λειτουργούσαν επικουρικά προς τον οθωμανικό στρατό, κάνοντας έργα και ανοίγοντας δρόμους. Οι συνθήκες ήταν απάνθρωπες και πολλοί άνθρωποι πέθαναν από τις κακουχίες και την έκθεση στις καιρικές συνθήκες. Παράλληλα, κορίτσια ελληνικής κι αρμενικής καταγωγής πωλούνταν σε χαρέμια και στη δούλεψη εύπορων τουρκικών οικογενειών.

Οι διώξεις Ελλήνων από τις πατρογονικές τους εστίες κλιμακώθηκαν με τη συνθηκολόγηση των Μπολσεβίκων και την αποχώρηση των στρατευμάτων τους από τη Σαμψούντα. Μερικές μέρες μετά την απόβαση του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη το Μάιο του 1919, ο Μουσταφά Κεμάλ πασάς κατέφθασε στην περιοχή και κατόπιν εντολής του πραγματοποιήθηκαν οι πλέον βίαιες εκτοπίσεις και σφαγές του χριστιανικού στοιχείου. Υπολογίζεται ότι κατά την ίδρυση του τουρκικού κράτους το 1923, αριθμούνταν 353.000 θύματα. Ο μεγάλος αριθμός επιτρέπει να γίνει λόγος για γενοκτονία, μολονότι μόνο τέσσερις χώρες παγκοσμίως, συμπεριλαμβανομένων της Ελλάδας και της Αρμενίας, έχουν αναγνωρίσει το γεγονός.

Η Ημέρα Μνήμης για τη Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου τιμάται συμβολικά κάθε χρόνο στις 19 Μαΐου, ημέρα άφιξης του Κεμάλ στη Σαμψούντα, και καθιερώθηκε το 1994 ύστερα από απόφαση της Βουλής.

Αφήστε μια απάντηση

Παρακαλώ εισάγετε το σχόλιό σας!
Εισαγάγετε εδώ το όνομά σας