Ατμοσφαιρική ρύπανση και επίπτωση στις καρδιαγγειακές παθήσεις, του Αθανάσιου Θεοχάρη Ιατρού Καρδιολόγου Διευθυντή Καρδιολογικού τμήματος Νοσοκομείου Παμμακάριστος

0

 

Αν και είναι αναγνωρισμένη η επίδραση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στο αναπνευστικό σύστημα και μάλιστα αυτό γίνεται πολύ πιο επίκαιρο τη σημερινή εποχή της πανδημίας του COVID-19, πρέπει να επισημανθεί και η μεγάλη και εξ ίσου σημαντική επιβλαβής επίδραση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στα καρδιαγγειακά νοσήματα.

Το 50% των εκτιμώμενων 6,7 εκατομμυρίων θανάτων που οφείλονται στην ατμοσφαιρική ρύπανση παγκοσμίως το 2019 προέρχονται  από  καρδιαγγειακές παθήσεις, ενώ αντιστρόφως και πάλι σε   παγκόσμιο επίπεδο σχεδόν το 20% των θανάτων από καρδιαγγειακές παθήσεις οφείλονται και σχετίζονται με την ατμοσφαιρική ρύπανση, σύμφωνα με στοιχεία που μαζεύτηκαν από το 1990-2019 σε 204 χώρες (περιοδικό Lancet 2020). Τα στοιχεία μάλιστα έδειξαν ότι η επίπτωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στον θάνατο από  καρδιαγγειακή νόσο, ήταν ανάλογη και δεν υστερούσε από αυτήν γνωστών παραγόντων όπως η αρτηριακή υπέρταση, το κάπνισμα, ο σακχαρώδης διαβήτης,      η  υψηλή χοληστερόλη LDL, ο υψηλός δείκτης μάζας σώματος (παχυσαρκία), η φυσική αδράνεια και η ευρεία  χρήση αλκοόλ. Από τα στοιχεία αυτά φάνηκε ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση αποτελούσε ένα σοβαρό, υποβαθμισμένο παράγοντα αύξησης της νοσηρότητας και της θνητότητας από καρδιαγγειακά νοσήματα. Σύμφωνα με άλλα ευρήματα η ατμοσφαιρική ρύπανση συμβάλλει σε μέση απώλεια προσδόκιμου ζωής 20 μηνών σε παγκόσμιο επίπεδο, που σχεδόν τα μισά αποδίδονται στα καρδιαγγειακά νοσήματα.

Η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι ένα πολύπλοκο και δυναμικό μείγμα ρύπων πολλών ενώσεων σε αέρια και σωματιδιακή μορφή, που προέρχονται από διαφορετικές πηγές  και ποικίλλουν ανάλογα με το χώρο και το χρόνο. Τρεις κοινοί ατμοσφαιρικοί ρύποι, είναι τα αιωρούμενα σωματίδια, το  όζον και το διοξείδιο του αζώτου (NO 2 ) που αποτελούν και το επίκεντρο των περισσότερων προγραμμάτων παρακολούθησης και είναι αυτοί με τη μεγαλύτερη βλαβερή επίδραση στην υγεία.

Λεπτά αιωρούμενα σωματίδια

Τα ατμοσφαιρικά αιωρούμενα σωματίδια, είναι πολύ λεπτά σωματίδια με   διάμετρο  μικρότερη από 2,5 μm και έχουν βρεθεί να σχετίζονται και να είναι υπεύθυνα για τη πρόκληση καρδιαγγειακών παθήσεων στον μεγαλύτερο βαθμό από τους άλλους ρύπους, και για  το σύνολο  της καρδιαγγειακής νόσου μέσω των επιπτώσεών  τους  τόσο σε ισχαιμικές καρδιακές παθήσεις, όσο και στο εγκεφαλικό επεισόδιο,  αλλά και το σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 που σχετίζεται άμεσα με τις παραπάνω παθήσεις. Μελέτες χρονοσειρών που διεξήχθησαν σε εκατοντάδες αστικές περιοχές παγκοσμίως δείχνουν μια ισχυρή σχέση μεταξύ βραχυπρόθεσμης μεταβλητότητας σε ατμοσφαιρικά αιωρούμενα σωματίδια  και θανάτους από καρδιαγγειακές παθήσεις, ενώ μεγάλες μελέτες παρατήρησης σε πληθυσμούς τόσο από υψηλά όσο και από χαμηλότερα εισοδήματα καταδεικνύουν αυξημένη συχνότητα εμφάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων και θνησιμότητα σε συνδυασμό με τα  επίπεδα των σωματιδίων.

Επιπλέον, η ατμοσφαιρική ρύπανση από  τα λεπτά αιωρούμενα σωματιδία έχει συσχετιστεί με την πρόοδο της αθηροσκλήρωσης, από τις νεότερες ηλικίες δηλαδή από πολλά χρόνια (δεκαετίες) πριν να εμφανισθούν με κλινική μορφή τα καρδιαγγειακά νοσήματα, καθώς  ενεργοποιούν μηχανισμούς  οξειδωτικού στρες / φλεγμονής, αυξημένη αγγειοσυστολή και αγγειοσύσπαση, θρομβωτικούς μηχανισμούς και πήξη, προάγοντας την αθηροσκλήρωση.

Το όζον και το NO 2 με τη σειρά τους ενοχοποιούνται περισσότερο με την επιδείνωση της αναπνευστικής νόσου, με τη συχνότητα εμφάνισης ΧΑΠ και την επιδείνωση του άσθματος, περιλαμβανομένου και του παιδικού, συμμετέχοντας και στην αύξηση της θνησιμότητας από τις παθήσεις αυτές.

Η πηγή προέλευσης των λεπτών αιωρούμενων σωματιδίων αυτών είναι ποικίλη. Προέρχονται από βιομηχανική χρήση, από κινητήρες αυτοκινήτων, καυστήρες  αλλά και από οικιακή χρήση ιδιαίτερα σε πτωχότερες χώρες με καύση βιομάζας. Σύγχρονες πηγές προέλευσης αποτελούν και οι μέθοδοι θέρμανσης με χρήση τζακιών, που αυξήθηκε τελευταία στον αστικό ιστό.  Η   επικινδυνότητα των σωματιδίων φαίνεται να σχετίζεται και από τη πηγή προέλευσης τους. Τοξικολογικές έρευνες έχουν αναφέρει ότι τα σωματίδια καυσαερίων από κινητήρες ντίζελ είναι σχετικά πιο τοξικά από ό, τι από κινητήρες βενζίνης, ακολουθούμενα από καύση βιομάζας, καύση άνθρακα και σωματίδια σκόνης δρόμου. Επιπλέον, υπάρχει συζήτηση σχετικά με την βλαβερότητα που σχετίζεται με το μέγεθος των σωματιδίων. Τα λεπτότερα σωματίδια πιστεύεται ότι είναι ένα πιο σημαντικό πρόβλημα υγείας  καθώς  διεισδύουν βαθύτερα στους πνεύμονες με χαμηλή πιθανότητα εκπνοής. Εξακολουθεί να υπάρχει ανησυχία ότι εξαιρετικά λεπτά σωματίδια με διάμετρο μικρότερη από 0,1 μm, θα μπορούσαν να είναι ιδιαίτερα επιβλαβή, καθώς μπορούν να περάσουν απευθείας στην κυκλοφορία του αίματος και να επηρεάσουν άλλα όργανα.  Παρατηρήθηκε ότι σωματίδια με διάμετρο κάτω από περίπου 30 nm, μπορεί να μεταφερθούν απευθείας στο κυκλοφορικό σύστημα και να συσσωρευτούν σε θέσεις αγγειακής φλεγμονής.

Ατμοσφαιρική ρύπανση και παγκόσμιος πληθυσμός

Οι απειλές που δημιουργεί η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι σημαντικές. Περίπου επτά δισεκατομμύρια άτομα (92% του παγκόσμιου πληθυσμού), ζουν σε περιοχές όπου υπάρχει υπέρβαση της ετήσιας κατευθυντήριας γραμμής για την ποιότητα του αέρα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), ενώ τριάμισι  δισεκατομμύρια άτομα (47% του παγκόσμιου πληθυσμού) εκτίθενται σε ατμοσφαιρική ρύπανση των νοικοκυριών από τη χρήση στερεών καυσίμων για το μαγείρεμα. Πρόσφατη έρευνα δείχνει επίσης ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση επηρεάζει την καρδιαγγειακή υγεία ακόμη και σε πολύ χαμηλά επίπεδα κάτω από τις τρέχουσες οδηγίες της ΠΟΥ και από τις περισσότερες εθνικές οδηγίες.  Επιπλέον, η κλιματική αλλαγή οδηγεί σε αυξημένη συχνότητα και σοβαρότητα των πυρκαγιών, γεγονός που οδηγεί σε μεγάλα επεισόδια μεγάλων ποσοτήτων καπνού και συναφείς επιπτώσεις στην υγεία που επηρεάζουν μεγάλες μητροπολιτικές περιοχές.

Κατ’ αυτό τον τρόπο γίνεται πολύ σημαντική  η ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης και του πληθυσμού, αλλά και των παρόχων υγειονομικής περίθαλψης σχετικά με τη σημασία της μείωσης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και των καρδιαγγειακών οφελών του μετριασμού της ατμοσφαιρικής ρύπανσης.  Κλινικοί ιατροί σε ατομικό επίπεδο να ευαισθητοποιηθούν στη παροχή συμβουλών και ενημέρωσης στους ασθενείς τους, ιατρικές εταιρείες  να ευαισθητοποιηθούν και να εκδώσουν ιατρικές  οδηγίες και κατευθυντήριες γραμμές,  να συνεργαστούν με κοινωνικές οργανώσεις και  με ανώτερους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων σε εθνικό, περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο,  για να καταστήσουν προτεραιότητα τις καρδιακές παθήσεις που σχετίζονται με την ατμοσφαιρική ρύπανση και να εντοπίσουν παρεμβάσεις για τον μετριασμό  της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και των επιπτώσεών της από αυτή. Ήδη στις ΗΠΑ οι μειώσεις των συγκεντρώσεων  των λεπτών αιωρούμενων σωματιδίων που προκύπτουν από ένα διαφορετικό φάσμα ρυθμιστικών ενεργειών και τεχνολογιών ήταν υπεύθυνες για έως και το 15% της αύξησης του προσδόκιμου ζωής των ΗΠΑ που παρατηρήθηκε τις τελευταίες δεκαετίες.

Αφήστε μια απάντηση

Παρακαλώ εισάγετε το σχόλιό σας!
Εισαγάγετε εδώ το όνομά σας