Η ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΥΤΥΧΙΑΣ ΩΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ άρθρο του Υποναυάρχου ε.α. Στ. Φενέκου

0

  Στέλλιος Φενέκος, Υποναυάρχος ε.α.

Τον Ιούλιο του 2015, σε μία κοινή συνέντευξη με τον νυν Βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Κώστα Ζαχαριάδη, είχα αναφερθεί στην διάκριση των εννοιών «ευημερία» και «ευτυχία» και στην ανάγκη δημιουργίας ενός συστήματος μέτρησης τους, ένα δείκτη μέτρησης αφενός των πολιτικών επιλογών κάθε κυβέρνησης για τις ευκαιρίες ευτυχίας και ευημερίας που δημιουργούν, και αφετέρου τι αποτελέσματα μπορεί να έχουν για τους πολίτες της χώρας.

Η ιδέα για την ευτυχία, πρωτοειπώθηκε σε κυβερνητικές διακηρύξεις από τον Τόμας Τζέφερσον, εμπνευστή και συγγραφέα της Αμερικανικής Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας, όπου αναφέρεται ότι:

«Η φροντίδα της ανθρώπινης ζωής και της ευτυχίας και όχι η καταστροφή τους είναι ο πρωταρχικός και μοναδικός θεμιτός στόχος της καλής διακυβέρνησης», («Life, Liberty and the pursuit of Happiness»).

Σε κρατικό επίπεδο επίσης εδώ και αρκετές δεκαετίες, από το 1972, ο βασιλιάς του Μπουτάν (ο Γίγκμε Κεσάρ Ναμγκιάλ Βανγκτσούκ, γνωστός και ως “Δράκοντας Βασιλιάς”- Συνταγματική Μοναρχία) καθιέρωσε τον όρο «Ακαθάριστη Εθνική Ευτυχία», σε αντιπαραβολή με τον οικονομικό όρο «Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν» που δεν αντικατοπτρίζει οπωσδήποτε και την ευτυχία των πολιτών κάθε χώρας.

Βέβαια ο πληθυσμός του Μπουτάν είναι μικρός, (περίπου 750 χιλιάδες σήμερα) όπως και το μέγεθός του, 38.394 τ.χλμ. Αν και στην περιοχή της Νότιας Ασίας εξακολουθεί να είναι μία ελάχιστα αναπτυγμένη χώρα, εν τούτοις έχει υιοθετήσει πολλές καινοτομίας για την ζωή των πολιτών με εξελιγμένους δείκτες αντίληψης της ευτυχίας.

Η ευτυχία των κατοίκων στο Μπουτάν επιδιώκεται με πολιτικές επικεντρωμένες σε τρεις βασικούς άξονες (που συνεπικουρούνται από την ηπιότητα της ατομικής συμπεριφοράς, την εργασιακή ισότητα των φύλων, την πολιτισμική απλότητα στον τρόπο ζωής, τους δεσμούς της οικογένειας κλπ):

  • Στην χρηστή διακυβέρνηση, (ελάχιστη διαφθορά, με εγγυημένα εργασιακά δικαιώματα, ισότιμη απασχόληση γυναικών και ανδρών, διασφάλιση της βιωσιμότητας των επιχειρήσεων με στενή συνεργασία τους με το υπουργείο Εργασίας).
  • Στην προστασία του περιβάλλοντος και στην αειφορία (π.χ. ενέργεια από υδροηλεκτρισμό, απαγόρευση πλαστικών συσκευασιών, αυστηροί περιορισμοί στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, καλλιέργειες και ελεγχόμενη ανάπτυξη για προστασία της βιοποικιλότητας, με το 70% της χώρας να καλύπτεται από δάση, κλπ).
  • Στην διαφύλαξη της πολιτισμικής κληρονομιάς τους που είναι ιερή για τους κατοίκους. Με πλήθος βουδιστικών ναών και μοναστηριών. Όλοι οι κάτοικοι φοράνε παραδοσιακές στολές και κοσμήματα εν ώρα εργασίας και μιλούν τη δική τους γλώσσα, την ντζόνγκα.

Η ειδυλλιακή αυτή κατάσταση (υπάρχουν και προβλήματα, αφού οι αρχές με την βία απομάκρυναν το 1/5 περίπου των κατοίκων με καταγωγή από το Νεπάλ, γιατί θεωρήθηκαν μετανάστες και ανατρεπτικοί) τείνει να αλλοιωθεί λόγω του μεγάλου (συγκριτικά με τον πληθυσμό) αριθμού τουριστών.

Για να διασφαλισθούν αναλλοίωτα τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της χώρας, ελέγχεται αυστηρά ο αριθμός τουριστών που επισκέπτεται την χώρα και υποχρεώνονται να πληρώνουν ημερήσιο φόρο και να έχουν οδηγό-ξεναγό (ενισχύεται έτσι και η εργασία).

ΑΓΩΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΤΥΧΙΑ

Πέρσι τον Απρίλιο προσκλήθηκα να συμμετάσχω σε ημερίδα στο Ζάππειο Μέγαρο, “για την αναγνώριση του Ανθρωπίνου Δικαιώματος στην Ευτυχία”. Η ημερίδα συνδιοργανώθηκε από την UNESCO (Πειραιώς και Νήσων), τον Επικούρειο Φιλοσοφικό Σύλλογο “Κήπος Αθηνών” και με την αιγίδα του Δήμου Αθηναίων και του Δήμου Παλλήνης. Πολλοί και καλοί ομιλητές, εκπρόσωποι κυβέρνησης, αντιπολίτευσης, κοινοβουλευτικών κομμάτων, Εκπρόσωποι του ΟΗΕ, της UNESCO, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Ευρωκοινοβουλίου, Έλληνες Ευρωβουλευτές, πανεπιστημιακοί, και ο Ρόμολο Γκαντόλφο, Πρόεδρος Συνδέσμου Φιλίας Ελλάδας – Μπουτάν.

Η εισήγηση μου βασίσθηκε στα εξής σημεία:

  1. Στην διάκριση της έννοιας της ευημερίας ως προς την ευτυχία και την δυνητική σχέση μεταξύ τους. Τονίσθηκε ιδιαίτερα ότι ναι μεν η ΕΕ επιχειρεί να εισάγει στις πολιτικές της παραινέσεις και δείκτες για την ευημερία των πολιτών της, λαμβάνοντας υπ’ όψη της οικονομοτεχνικά και υλικοτεχνικά κυρίως στοιχεία, όμως αυτά δεν διασφαλίζουν άμεσα ως ικανή και αναγκαία συνθήκη και την ευτυχία των πολιτών.
  2. Και επειδή η ευτυχία ως ανθρώπινη κατάσταση ( κατάσταση ευφορίας και ψυχοσωματικής ικανοποίησης) διαμορφώνεται εν πολλοίς και από τις αναγκαιότητες του βίου, προσωπικούς, συγκυριακούς, και πολιτισμικούς παράγοντες, οι οιεσδήποτε παρεμβάσεις πολιτικής θα πρέπει να δρουν ολοκληρωμένα και συνεργατικά, αφενός στην πηγή των προβλημάτων, να τα προλαμβάνουν δηλαδή και να τα θεραπεύουν, και στην συνέχεια να περιλαμβάνουν πρόνοιες για την άμβλυνση των τυχόν επιπτώσεων τους στις ζωές των ανθρώπων .
  3. Προκειμένου να επισημάνω αυτούς τους προσωπικούς παράγοντες από τους οποίους εξαρτάται η ευτυχία, χρησιμοποίησα ως παραδείγματα τρία διαφορετικά λογοτεχνικά έργα παγκόσμιας εμβέλειας, όπου η προσωπική κατάσταση (εμπειρίες ζωής, προσδοκίες, ιδιαίτερες ψυχολογικές παράμετροι), οι άσχημες συγκυρίες (ατυχήματα, υγεία κλπ) και οι εξωτερικοί παράγοντες (οικογενειακή κατάσταση, κοινωνικοί περιορισμοί, καταπιεστικά πολιτισμικά πρότυπα, δεσμεύσεις κλπ) μπορούν να επηρεάσουν καθοριστικά την ευτυχία κάθε ατόμου, επιβαρρύνοντας τις αναγκαίες πολιτικές πρόνοιες.
  • Το πρώτο έργο ήταν του Τολστόϊ: Η «Οικογενειακή ευτυχία», όπου μέσα από μία απλή ιστορία έρωτα και ευτυχίας, εξετάζει τις αγωνίες και τους προβληματισμούς που απασχολούν τον άνθρωπο της εποχής του, αναζητάει απάντηση στο τι είναι ευτυχία, πως καθορίζεται στην οικογένεια αλλά και ατομικά και εάν μπορεί να επιτευχθεί. Η αναζήτηση της ευτυχίας εξετάζεται ως ένας συνεχής αγώνας για την πραγμάτωση των επιθυμιών μας, που ποτέ δεν αγγίζουν το απόλυτο και ιδανικό.

Η Μάσα, είναι μια γυναίκα ελεύθερη που θέλει να ζήσει τη ζωή της με πάθος, είναι μία νεαρή κοπέλα που θέλει να ξεφύγει από τις μικροαστικές αδυναμίες του περιβάλλοντός της με τις ελάχιστες επιλογές, η οποία γοητεύεται από τον φίλο του πατέρα της και τον ερωτεύεται.

Ο Σεργκέι Μιχαήλοβιτς της δίνει θαλπωρή και ασφάλεια, και ταυτόχρονα την ευκαιρία να ξεφύγει από την ζωή της υπαίθρου και να γνωρίσει τον κόσμο της μεγαλούπολης.

Στην Αγία Πετρούπολη θα γνωρίσει νέες καταστάσεις, θα κάνει έντονη κοσμική ζωή με χορούς και γνωριμίες, με νέες εμπειρίες που θα της αλλάξουν την μικροαστική ψυχοσύνθεση.

Ως συνέπεια, διακατέχεται πλέον από σύγχυση, με ενοχές και εσωτερικές συγκρούσεις, και ως αποτέλεσμα ο έρωτας της για τον Σεργκέι Μιχαήλοβιτς να ξεθυμάνει.

Η Μάσα γίνεται όμηρος των νέων εμπειριών της, που απαξίωσαν τα προηγούμενα όνειρά της, που της δημιούργησαν νέες και πολύ μεγαλύτερες επιθυμίες και προσδοκίες, μαζί όμως με πολλές ενοχές για αυτό το συνεχές κυνήγι της ευτυχίας.

 

  • Το δεύτερο έργο ήταν «Το Υπουργείο της Υπέρτατης Ευτυχίας» της Ινδής Αρουντάτι Ρόι. Σε αυτό το πολιτικό και κοινωνικό έργο της αναφέρεται στα όσα παράδοξα, εξωτικά, ερωτικά και εγκληματικά συμβαίνουν στην πατρίδα της την Ινδία, από τις πολυπληθείς γειτονιές του παλιού Δελχί και τα λαμπερά πολυκαταστήματα, μέχρι τα χιονισμένα βουνά και τις κοιλάδες του Κασμίρ.

Στο Παλαιό Δελχί, μια γυναίκα μουσουλμάνα γεννάει ένα αγοράκι στην εμφάνιση, ερμαφρόδιτο όμως, με διπλά γεννητικά όργανα, ανδρικά και γυναικεία.

Χωρίς κάποια ιατρική παρέμβαση μεγαλώνοντας, ο Αφτάμπ ανακαλύπτει τη θηλυκή του φύση και αποφασίζει να διατηρήσει χειρουργικά μόνο τα γυναικεία γεννητικά όργανα. Από τότε η ζωή της Αντζουμ (πλέον) αλλάζει.

Αρχικά καταφεύγει σε ένα κοινόβιο, όπου καταλήγει να εκδίδεται σεξουαλικά.

Σε μία περιπετειώδη πορεία, γνωρίζει ένα νεαρό που αυτοαποκαλείται Σαντάμ Χουσεΐν (από συμπάθεια στον ηγέτη του Ιράκ), ο οποίος θέλει να τιμωρήσει τους δολοφόνους του πατέρα του. Στην αφήγηση υπεισέρχεται και η Τίλο, μία κοπέλα η οποία αγάπησε αρχικά ένα νεαρό φοιτητή, τον Μούζα, που όμως πεθαίνει και στη συνέχεια αναζητώντας την ευτυχία, παντρεύεται τον Νάγκα, έναν ριζοσπάστη, ο οποίος όμως γρήγορα γίνεται συντηρητικός και άνθρωπος του συστήματος. Οι ήρωές της είναι άνθρωποι που έχουν συντριβεί από τον κόσμο όπου ζουν, αλλά όσο εύθραυστοι κι αν είναι, δεν παραδίδονται ποτέ, αγαπούν και ελπίζουν.

Μέσα από αυτές τις προσωπικές ιστορίες αναζήτησης της ευτυχίας των πρωταγωνιστριών, αδυναμιών και απογοήτευσης, η Αρουντάτι ασκεί ανελέητη κριτική εναντίον όσων υποκρίνονται, εναντίον των μουσουλμάνων που παριστάνουν τους πιστούς και σκοτώνουν ομοθρήσκους τους(;;;), αυτών που πιστεύουν σε λείψανα και σε θαύματα (χάθηκε μία τρίχα από τα γένια του Προφήτη από τον ναό όπου φυλασσόταν και εκατοντάδες χιλιάδες βγήκαν στους δρόμους κλαίγοντας). Αναφέρεται επίσης στην αμάθεια και την ανοησία πολλών, όπως π.χ. κάνουν κάποιοι που κοιμούνται στις άκρες δρόμων με μεγάλη κυκλοφορία, για να εισπνέουν τα καυσαέρια των φορτηγών επειδή πιστεύουν ότι τους προστατεύουν από τον δάγκειο πυρετό.

«Το Υπουργείο της Υπέρτατης Ευτυχίας» αναφέρεται στις αδυναμίες που εχουν οι άνθρωποι να αντιληφθούν και να βιώσουν την πραγματική ευτυχία, όταν δεσμεύονται από την αμάθεια, την ανέχεια, τις πολιτισμικές και κοινωνικές προκαταλήψεις, σε ένα διαρκή αγώνα όπου η επίτευξη της επιβίωσης και μόνο καθίσταται ευτυχία.

 

  • Το τρίτο έργο ήταν «Οι Βρυκόλακες» του Ίψεν, ένα έργο που θυμίζει έντονα αρχαία τραγωδία. Σε αυτό ο Ίψεν αποκαλεί «Βρυκόλακες» τις «νεκρές κουβέντες» που πάντα επιστρέφουν, εμποδίζοντας τον άνθρωπο να ζήσει τη ζωή του με τον τρόπο που ο ίδιος επιθυμεί, σε ένα αλληλενδετο σύστημα σχέσεων εξάρτησης, σε ένα περιβάλλον στοιχειωμένο από μνήμες και προκαταλήψεις, οι οποίες οδηγούν σε αναπόφευκτη καταστροφή.

Σε αυτήν την κοινωνία, την υποταγμένη στις «νεκρές κουβέντες», στις απαρχαιωμένες ιδέες και ηθικές, ανάμεσα σε «βρυκόλακες», η ηρωίδα Έλεν Άλβινγκ προσπαθεί να σταθεί όρθια και να απαλλαγεί από όλα αυτά που στοιχειώνουν την ζωή της, αναζητώντας εναγωνίως το δικαίωμα της ως ανθρώπινο ον στην ευτυχία.

 

  1. Κατέληξα την εισήγησή μου επισημαίνοντας ότι η έννοια της ευημερίας καλώς έχει εισαχθεί στις διακηρύξεις της ΕΕ, πλην όμως το “δικαίωμα στην ευτυχία” θα πρέπει να συμπεριληφθεί στον Χάρτη των Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, (όπως το αναγνώρισε ως βασικό ανθρώπινο δικαίωμα ο ΟΗΕ το 2012).

 

Κατά συνέπεια όλες οι πολιτικές στην ΕΕ αλλά και στην χώρα μας, θα πρέπει να συμπεριλαμβάνουν οπωσδήποτε και δείκτες αξιολόγησης, αφενός των πολιτικών δράσεων ώστε να διασφαλίζουν το δικαίωμα των πολιτών στην ευτυχία, αλλά και αυτής καθαυτής της ευτυχίας των πολιτών .

 

Γιατί αυτός είναι ο καινοτόμος τρόπος που δημιουργεί την ελπίδα ότι μπορούμε να ξεπεράσουμε τους “βρυκόλακες”, τις ιδεολογικές αγκυλώσεις, τον δογματισμό, τα κωλύματα και τις ακαμψίες των κατεστημένων πολιτικών ιδεολογιών.

ΣΗΜ:

  • Η εγκαθίδρυση παγκόσμιας ημέρας για την ευτυχία, την 20 Μαρτίου (πέρασε και δεν ακούμπησε εν μέσω καραντίνας), δεν μπορεί να αποτελεί την μέγιστη προσπάθεια των κυβερνήσεων.
  • Η Παγκόσμια Έκθεση Ευτυχίας (World Happiness Report) μεταξύ 156 χωρών, αξιολογεί την Φινλανδία πρώτη (και 2019, 2018). Έπονται η Δανία, η Ελβετία, η Ισλανδία, η Νορβηγία, η Ολλανδία, η Σουηδία, η Νέα Ζηλανδία, το Λουξεμβούργο και η Αυστρία. Η Ελλάδα είναι στην 89η θέση και η Κύπρος στην 45η θέση.
  • Από πλευράς πόλεων, στην κορυφή είναι το Ελσίνκι, η Αθήνα είναι στην 121η θέση, Θεσσαλονίκη στην 94η. Η Αθήνα είναι η πόλη της ΕΕ με τη χαμηλότερη θέση στον κατάλογο, ακολουθούν τα Σκόπια και τα Τίρανα.

Αφήστε μια απάντηση

Παρακαλώ εισάγετε το σχόλιό σας!
Εισαγάγετε εδώ το όνομά σας