Η ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΥΘΕΝΤΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ-άρθρο του Υποναυάρχου ε.α. Στέλιου Φενέκου

0

 

Σε μία από τις πρόσφατες εκδηλώσεις που κλήθηκα να συμμετάσχω, γνωστός καθηγητής απαξίωσε ΟΛΕΣ τις θέσεις εθνικής πολιτικής που αναγράφονται στη σελίδα του Υπουργείου Εξωτερικών μέχρι σήμερα (χωρίς να το δικαιολογεί με επιχειρήματα).

Στα επιχειρήματα που αντιπαράθεσα, μου απάντησε με απόλυτο τρόπο:

«Είναι σωστό αυτό που λέω γιατί είμαι καθηγητής»

Από τη στιγμή όμως που επικαλέσθηκε την αυθεντία του, χωρίς να απαντήσει με τεκμηριωμένα και λογικά επιχειρήματα, η απάντησή μου ήταν συγκεκριμένη:

«…κι εγώ, είμαι αυτός που καλείται να διαχειριστεί τις θεωρίες στη πράξη και αναλαμβάνω την ευθύνη να αποδείξω ότι είναι ορθές ή ακόμη χειρότερα, κινδυνεύω εάν αποδειχθούν εσφαλμένες»,

και το αντιπαραθέτω αυτό έναντι της αυθεντίας σας, γιατί εσείς πρώτα την επικαλεσθήκατε.

  1. Η ΠΡΟΣΦΥΓΗ ΣΤΗΝ ΑΥΘΕΝΤΙΑ

Η προσφυγή στην αυθεντία είναι συνηθισμένη από πολλούς και σε πολλές αδιέξοδες περιπτώσεις διαλόγου. Είναι ένα είδος λογικού επιχειρήματος, γνωστού και ως argumentum ad verecundiam (επιχείρημα προς σεβασμό) ή ipse dixit (το είπε αυτός). Δηλαδή η αλήθεια μίας πρότασης συναρτάται αποκλειστικά και μόνο με το ποιος την είπε και όχι με ορθές λογικές συνεπαγωγές, αντικειμενικά στοιχεία και με αρχές επιστημονικής τεκμηρίωσης.

  1. ΛΟΓΙΚΗ ΠΛΑΝΗ

Η προσφυγή στην αυθεντία όμως κατατάσσεται στις λογικές πλάνες: “ακόμη και οι αυθεντίες είναι δυνατόν να σφάλλουν”, τόσο στον ιδιαίτερο γνωστικό τους τομέα, όσο και σε άλλους. Το να παραθέτει κανείς την ισχύ της αυθεντίας, δεν καθιστά κάποιο επιχείρημα αυτόματα και αληθές. Ωστόσο, η παράθεση απόψεων από αυθεντίες, μπορεί να προσδίδει στο εκάστοτε επιχείρημα μία υψηλή πιθανότητα αλήθειας, ώστε να μπορούν να λαμβάνονται αποφάσεις με βάση αυτήν, εφόσον όμως υπάρχει η κατάλληλη διασταύρωση και επιβεβαίωση και από άλλες πηγές.

Το επιχείρημα της αυθεντίας χρησιμοποιείται ευρέως στην επιχειρηματολογία πολλών, ιδιαίτερα όσων νοιώθουν ανασφαλείς για την ποιότητα των επιχειρημάτων τους και αισθάνονται την ανάγκη να επικαλεσθούν την αυθεντία κάποιου άλλου.

  1. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΠΙΚΛΗΣΗΣ ΑΥΘΕΝΤΙΑΣ

Παραδείγματα τέτοιας επίκλησης είναι τα παρακάτω:

  • Αναφορά στις φιλοσοφικές πεποιθήσεις κάποιου καταξιωμένου φιλοσόφου.
    Οι απόψεις των φιλοσόφων/καθηγητών/ειδικών/δασκάλων προβάλλονται ως αυταπόδεικτες και αδιαμφισβήτητες αλήθειες μέσα στο πλαίσιο ενός ακραιφνούς δογματισμού, κατά το πρότυπο των μαθητών του Πυθαγόρα που, όταν υποστήριζαν κάτι και αδυνατούσαν να το αποδείξουν, απαντούσαν: «τάδε (αυτός, ο Πυθαγόρας) έφα».
  • Παραθέσεις από δόγματα και θρησκευτικά βιβλία, όπως η Βίβλος, το Κοράνι κλπ.
  • Ο ισχυρισμός ότι: «μία πράξη είναι ηθικά εσφαλμένη επειδή κρίθηκε παράνομη» Σε αυτήν την περίπτωση, τον ρόλο της αυθεντίας έχουν οι νομοθέτες, η κρίση των οποίων εκλαμβάνεται ως ορθή ασυζητητί.
  • Οι παραθέσεις επιστημονικών δημοσιεύσεων σε έγκριτα περιοδικά ως de facto ορθές (λόγω της δημοσίευσης και μόνο).
  • Όταν θεωρείται πως κάτι είναι αληθές, επειδή αναφέρθηκε στη τηλεόραση, σε εφημερίδες, περιοδικά, βιβλία κλπ κλπ. Η δημοσίευση και έκδοση και μόνο στο συγκεκριμένο μέσο, δίνει το απαιτούμενο κύρος ώστε να γίνεται ευκολότερα και de facto αποδεκτό χωρίς την απαιτούμενη διασταύρωση προς επιβεβαίωση.
  • Και άλλα πολλά σε σχέση με στερεότυπα, προκαταλήψεις και κατεστημένα.

 

  1. ΑΠΑΙΤΗΣΗ ΓΙΑ ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΣΤΑΥΡΩΣΗ

Ένα επιχείρημα έχει βαρύτητα όταν βασίζεται κυρίως σε άμεσα αποδεικτικά στοιχεία, από την ίδια του την λογική δομή και από την δυνατότητα επιβεβαίωσης/ ή αμφισβήτησης που δίνει. Η επίκληση και μόνο σε αυθεντία, από μόνη της ως γενική αρχή, είναι δογματική και δεν δίνει πολλά περιθώρια επιβεβαίωσης/αμφισβήτησης, όπως οφείλει να δίνει ένα ορθά διατυπωμένο επιχείρημα.

Ωστόσο, σε μία καθημερινή διαλογική συζήτηση είναι μάλλον απίθανο να μπορούν να παρασχεθούν όλα τα αποδεικτικά στοιχεία. Έτσι η προσφυγή στην αυθεντία χρησιμοποιείται συνηθέστατα ως ο συντομότερος/ευκολότερος δρόμος (γιατί δεν μας αρέσουν οι δυσκολίες). Σε αυτές τις περιπτώσεις όμως θα πρέπει να υπάρχουν οι παρακάτω προϋποθέσεις προκειμένου να βελτιώνεται η πιθανότητα να είναι ορθό ένα επιχείρημα:

  • Το συμπέρασμα/επιχείρημα θα πρέπει να βρίσκεται εντός του πλαισίου της εξειδίκευσης της επικαλούμενης αυθεντίας.
    Η γνώση της επί του θέματος σε όλες του τις διαστάσεις (θεωρητικές και πρακτικές) να είναι επί μακρόν και έγκυρα επιβεβαιωμένη. Όμως τα θέματα με πολυπλοκότητα είναι κυρίως διεπιστημονικά και είναι εξαιρετικά δύσκολο να εντάσσονται με το σύνολο των συνιστωσών τους στο ίδιο πεδίο εξειδίκευσης. Στις περιπτώσεις αυτές η επίκληση της αυθεντίας είναι εξαιρετικά επισφαλής.
  • Τα αποδεικτικά στοιχεία και η πηγή που επικαλούμαστε θα πρέπει να είναι εύκολα προσβάσιμα, να μπορούν να επιβεβαιωθούν με διασταύρωση και να μπορεί να γίνει θεμιτή ερμηνεία τους (μη δογματική, με συνέπεια σε λογικούς και φυσικούς κανόνες και αρχές). Αυτό αποτελεί πρόβλημα κυρίως στην θεολογία και σε δόγματα, τα θρησκευτικά συγγράμματα ερμηνεύονται ποικιλότροπα και συχνά με αντιφατικά συμπεράσματα.
  • Ο επικαλούμενος για την αυθεντία του ειδικός θα πρέπει να έχει ορθολογική κρίση, να είναι απροκατάληπτος και ανεπηρέαστος από ψυχολογικούς, ιδεολογικούς και συμφεροντολογικούς παράγοντες που μπορεί να χειραγωγούν την κρίση και την άποψή του.
  • Σε περίπτωση διαφωνίας μεταξύ δύο επικαλούμενων αυθεντιών (ο λόγος σου έναντι του δικού μου), η μόνη λύση είναι η ανάλωση περισσότερου χρόνου για την τεκμηρίωση της κάθε άποψης και την παράθεση περισσότερων, εγκυρότερων και ευκρινέστερων πηγών άντλησης των επιχειρημάτων.
  • Η αρχή ότι «για μία δεδομένη χρονική στιγμή η γενική υποκειμενικότητα ισούται με αντικειμενικότητα» (δηλαδή η επίκληση της πλειοψηφίας ως αντικειμενικής κρίσης για την επικύρωση μίας αυθεντίας), ελέγχεται για την αξιοπιστία της. Η επίκληση της πλειοψηφίας ως στοιχείο που επικυρώνει μία αυθεντία, είναι επισφαλέστατη, αφού κατά κόρον έχει αποδειχθεί ιστορικά εσφαλμένη.

 

  1. ΚΑΤΑΛΗΓΟΝΤΑΣ

Ας μάθουμε να αμφισβητούμε, να ερευνούμε και να διασταυρώνουμε, ιδιαίτερα όσα παρουσιάζονται ως αδιαμφισβήτητες αλήθειες, δογματικά και με την επίκληση μόνο κάθε μορφής αυθεντίας.

Θα εκπλαγούμε από το πόσο σαθρή μπορεί να είναι η επίκλησή της.

 

Αφήστε μια απάντηση

Παρακαλώ εισάγετε το σχόλιό σας!
Εισαγάγετε εδώ το όνομά σας