Γράφει η Πόπη Βραχιώτη- Λυμπεροπούλου
Νέα ένταση στις σχέσεις Ουκρανίας –Ρωσίας πυροδότησε το συμβάν στην Αζοφική Θάλασσα, όταν η ρωσική ακτοφυλακή πυροβόλησε και αιχμαλώτισε τρία ουκρανικά πλοία.
Γεωγραφικά η Αζοφική Θάλασσα είναι μια περίκλειστη και αβαθής θαλάσσια περιοχή του Εύξεινου Πόντου, η οποία θεωρούνταν «Λίμνη των αρχαίων Ελλήνων», επειδή στις ακτές της κατοικούσαν Έλληνες, οι οποίοι μετέφεραν εκεί τον ελληνικό πολιτισμό.
Όμως η ελληνική παρουσία στη βόρεια, βορειοανατολική και βορειοδυτική γραμμή του Εύξεινου Πόντου συνεχίστηκε και στη νεότερη εποχή, κατά τον 18ο και 19ο αιώνα, όταν ήκμασαν οι ελληνικές κοινότητες του Νέζιν, της Οδησσού, της Μαριούπολης και άλλων ακόμα πόλεων της Ουκρανίας και της Ρωσίας.
Στις μέρες μας η Αζοφική Θάλασσα περιβάλλεται από τις ακτές της Ουκρανίας στα δυτικά και βόρεια, της Ρωσίας στα ανατολικά και της Χερσονήσου της Κριμαίας στα νότια. Με τον Εύξεινο Πόντο η Αζοφική Θάλασσα επικοινωνεί μέσω του Πορθμού του Κερτς, στον οποίο οι Ρώσοι έχουν κατασκευάσει μεγάλη σιδερένια γέφυρα.
Στο πολύκροτο βιβλίο του «Η μεγάλη σκακιέρα», που κυκλοφόρησε το 1998 ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ Ζμπίγκνιον Μπρζεζίνσκι, ήταν κατηγορηματικός. Η Ουκρανία, έγραφε, πρέπει να κερδηθεί οπωσδήποτε από τη Δύση, γιατί χωρίς αυτή η Ρωσία θα είναι μόνο μια μεγάλη περιφερειακή δύναμη, ενώ μαζί μ’αυτή θα ξαναγίνει παγκόσμια υπερδύναμη.
Όντως, από γεωπολιτική άποψη, η Ουκρανία βρίσκεται στο μαλακό υπογάστριο της Ρωσίας. Μια εχθρική Ουκρανία, ελεγχόμενη από ξένες, αντίπαλες δυνάμεις, αποτελεί θανάσιμο κίνδυνο για την ασφάλεια της Ρωσίας. Συνεπώς ο Πούτιν δεν θα ανεχόταν «ειρηνικά» την απαγωγή της Ουκρανίας από τη σφαίρα της ρωσικής επιρροής και τον έλεγχό της από ξένες εχθρικές δυνάμεις. Γι’ αυτό και ενήργησε αστραπιαία ο Ρώσος ηγέτης. Μέσα σε ένα Σαββατοκύριακο ξεσήκωσε τον ρωσικό πληθυσμό στη στρατηγικής σημασίας Χερσόνησο της Κριμαίας, ο οποίος φθάνει το 60% του συνολικού της πληθυσμού. Άλλωστε η Κριμαία αποτελούσε τμήμα της Ρωσίας μέχρι το 1954, όταν ο τότε Σοβιετικός ηγέτης Νικήτα Χρουτσιώφ την παραχώρησε στην Ουκρανία.
Ακόμα ο Πούτιν, επικαλούμενος την ανάγκη προστασίας των Ρώσων της Κριμαίας από τους εθνικιστές του Κιέβου, έστειλε Ειδικές Δυνάμεις του ρωσικού στρατού να καταλάβουν όλα τα νευραλγικά σημεία της Χερσονήσου, η οποία φιλοξενεί και το ναύσταθμο του ρωσικού στόλου της Μαύρης Θάλασσας.
Έτσι η Κριμαία έγινε ανεξάρτητο κράτος, υπό ρωσική προστασία, με τον πρωθυπουργό, τη Βουλή και τις Ένοπλες Δυνάμεις της.
Χωρίς την Κριμαία η ρωσική παρουσία στη Μαύρη Θάλασσα και πολύ περισσότερο στη Μεσόγειο, θα συρρικνωνόταν δραματικά.
Αναμφίβολα, η Ρωσία παραβίασε τη διεθνή νομιμότητα, αλλά οι σχετικές καταγγελίες των Δυτικών υποκρύπτουν υποκρισία. Αυτά για τα οποία κατηγορούν τον Πούτιν, τα έχουν διαπράξει και εκείνοι. Γιατί, άραγε, αποτελεί δόγμα η ακεραιότητα της Ουκρανίας και δεν αποτελούσε η ακεραιότητα της Γιουγκοσλαβίας που την διαμέλισαν;
Ωστόσο, τα γεγονότα στην Αζοφική Θάλασσα επιβεβαιώνουν, ότι ο Ψυχρός Πόλεμος μπορεί να μπήκε στο ράφι, μπορεί να άλλαξε μορφή, αλλά δεν έγινε παρελθόν. Παρελθόν έγινε η ιδεολογική αντιπαράθεση Δύσης-Ανατολής, αλλά όχι και ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός.
Οι Δυτικοί ποτέ δεν εγκατέλειψαν το σχέδιό τους να περικυκλώσουν γεωπολιτικά τη Ρωσία, ώστε να περιορίσουν το ρόλο της.
Το κρίσιμο διακύβευμα σ’ αυτόν τον υποφώσκοντα ανταγωνισμό ήταν ο έλεγχος της Ουκρανίας. Η φιλοδυτική «πορτοκαλί επανάσταση» ανέτρεψε το φιλορωσικό καθεστώς. Όμως η Ουκρανία ήταν και παραμένει μια διχασμένη χώρα. Οι δυτικές και βορειοδυτικές επαρχίες διαπνέονται από αντιρωσισμό και είναι στραμμένες προς δυσμάς. Αντιθέτως, οι πιο πλούσιες ανατολικές και νοτιοανατολικές επαρχίες είναι στραμμένες προς τη Ρωσία. Εκεί, άλλωστε, ο πληθυσμός είναι Ρώσοι και Ουκρανοί που κατά κανόνα θεωρούν τον εαυτό τους παρακλάδι του ρωσικού έθνους. Για τη Ρωσία, λοιπόν, η Ουκρανία δεν είναι οποιαδήποτε ιστορικά χώρα, αλλά συνυφασμένη με τη Ρωσία. Στο Κίεβο ιδρύθηκε το πρώτο Ρωσικό κράτος. Στο Κίεβο έγινε ο εκχριστιανισμός των Ρώσων από το Βυζάντιο, όπου στον ποταμό Δνείπερο βαφτίστηκε όλος ο λαός του Βλαδίμηρου, του Μεγάλου Ηγεμόνα των Ρως και της Βυζαντινής πριγκίπισσας Άννας και κατ’απομίμηση της Αγίας Σοφίας της Κωνσταντινουπόλεως κτίστηκε η Αγία Σοφία του Κιέβου, που αποτελεί ως σήμερα κορυφαίο αξιοθέατο. Και τέλος να πούμε, ότι η βυζαντινή πολιτιστική κληρονομιά με το υψηλό περιεχόμενό της επηρέασε βαθύτατα τη διαμόρφωση των θεσμών τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό βίο του Κιεβινού Κράτους και του ρωσικού λαού ενισχύοντας την ενότητά τους.