Ο κοσμοπολιτικός πατριωτισμός: Η σύγχρονη πορεία της χώρας μας στα θεμέλια της 25ης Μαρτίου (Άρθρο του Σ. Φενέκου)

0

Με αφορμή την επέτειο της 25ης Μαρτίου και τα 200 χρόνια από την επανάσταση του 1821, τις απειλές που υφίσταται η χώρα μας από την Τουρκία αλλά και τις διεθνείς εξελίξεις, κρίνεται αναγκαίος ο προσδιορισμός της σύγχρονης αντίληψης του Πατριωτισμού, στην βάση του ιστορικού κεκτημένου μας και του διεθνούς προσανατολισμού της χώρα μας. Ιδιαίτερα προσδιορίζεται η καινοτόμος έννοια του “Κοσμοπολιτικού Πατριωτισμού”, ως κυρίαρχου χαρακτηριστικού για την μελλοντική πορεία της χώρας μας.

  1. Το ακροτελεύτιο άρθρο 120 του Συντάγματος (πριν ήταν το 114) ορίζει πώς «η τήρηση του Συντάγματος επαφίεται στον πατριωτισμό των Ελλήνων,…..». Συνεπώς ο πατριωτισμός θεμελιώνεται στο Σύνταγμα και αφορά όλους τους Έλληνες πολίτες.
  2. Η Στρατοκρατική προσέγγιση που διεκδικεί το μονοπώλιο του πατριωτισμού, τον περιχαρακώνει στην άμυνα και την ασφάλεια, έναντι της συνολικής και εξωστρεφούς προσέγγισης του υπεύθυνου πολίτη μίας λειτουργικής πολιτείας, με ανθρώπινα-πολιτικά και αστικά δικαιώματα και υποχρεώσεις.
  3. Η υπόσταση του ανθρώπου- πολίτη (ενεργητικού και ενταγμένου στην κοινωνία), που αντιλαμβάνεται ότι ανήκει σε μία κοινότητα-τόπο-πολιτισμό- πατρίδα είναι η βάση της υγιούς αντίληψης του πατριωτισμού.
  4. Οι ευρωπαίοι πολίτες κυρίως στο κέντρο και στη νότια και
    ανατολική ημιπεριφέρεια της ΕΕ, αρχίζουν σταδιακά να ενδιαφέρονται λιγότερο για εδαφικές- γεωπολιτικές διεκδικήσεις δια των όπλων και περισσότερο για την ποιότητα ζωής, για τη δημοκρατία και το κράτους δικαίου, και για τη διάχυση ανθρωπίνων, κοινωνικών και οικονομικών δικαιωμάτων. Έτσι περνάμε σταδιακά από τον επιθετικό εθνικισμό στον “πατριωτισμό του πολίτη” ή τον “πατριωτισμό του Συντάγματος (Ηabermas)”.
  5. Το νέο διεθνές περιβάλλον επιβάλλει νέα αντίληψη για τον πατριωτισμό σε όλα τα επίπεδα. Υπάρχουν όμως και οι οπαδοί του αμυντικού πατριωτισμού, αυτοί που θεωρούν ότι η χώρα είναι μονίμως υπό κατοχή, επειδή υπάρχουν βάσεις του ΝΑΤΟ, ευκολίες των ΗΠΑ, και μετέχουμε στην ΕΕ.
  6. Spillover effect: Όσον αφορά το Ευρωπαϊκό σύστημα διακυβέρνησης, η διαμόρφωση των εγχώριων προτιμήσεων, τα οικονομικά συμφέροντα που διαμορφώνουν την εθνική πολιτική, και τα αποτελέσματα της ενδο-ευρωπαϊκής τουλάχιστον διακρατικής διαπραγμάτευσης, καθορίζονται από την ικανότητα κάθε κράτους να μετέχει ενεργητικά στις ευρωπαϊκές δομές, με όρους διαπραγματευτικής ισχύος.
    Οι υπερεθνικοί ευρωπαϊκοί θεσμοί ναι μεν έχουν ως σκοπό να διευκολύνουν τη συνεργασία, μειώνοντας το κόστος της διαπραγμάτευσης, δημιουργούν όμως μεγαλύτερη αλληλεξάρτηση. Τα κράτη που επιδιώκουν να αυξήσουν τον βαθμό ενσωμάτωσής τους, δημιουργούν μία αυξανόμενη τάση εμπλοκής τους στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι, που αποτυπώνεται σε συνεχώς διευρυνόμενους κύκλους ολοκλήρωσης τους στις δομές της ΕΕ. Αυτό είναι το «αόρατο χέρι» του φαινομένου της ολοκλήρωσης, που ονομάζεται “spillover effect”. Αν και η ολοκλήρωση αυτή έχει επικριθεί ευρέως στη χώρα μας από τους αριστερούς και τους εθνικοσοσιαλιστές, εν τούτοις είναι αδύνατον να σταματήσει ως διαδικασία, ακόμη και αν δημιουργούνται ισχυρές δυνάμεις ανάσχεσης, όπως είναι π.χ. το Brexit ή η απόφαση για διαφορετικές ζώνες οικονομικής ανάπτυξης και κατά συνέπεια και ολοκλήρωσης.
    Η βέλτιστη λύση είναι η αύξηση της διαπραγματευτικής ισχύος της χώρας μας, μέσα από την διεύρυνση της συμμετοχής μας στους Ευρωπαϊκούς θεσμούς και στο Ευρωπαϊκό σύστημα λήψεως αποφάσεων, “σκεπτόμενοι Ευρωπαϊκά και δρώντας για την Ελλάδα”.
  7. Συν-ανταγωνισμός στο διεθνές περιβάλλον: Σε ότι αφορά τις διεθνείς σχέσεις, τις συμμαχίες και τις υποχρεώσεις της χώρας, το περιβάλλον είναι δομημένο στη λογική του συν-ανταγωνισμού. Αυτό που ισχύει είναι η συμμετοχή και συν-διαμόρφωση του διεθνούς περιβάλλοντος επί τη βάσει της σύγκρουσης συμφερόντων κρατικών οντοτήτων (πατρίδων). Το αντίστοιχο δηλαδή της ελεύθερης οικονομίας και της εξισορρόπησης μέσω του ανταγωνισμού στις διεθνείς υποθέσεις της χώρας. Αυτό ισχύει σε όλες τις διεθνείς δραστηριότητες, σε όλα τα επίπεδα (και στο στρατιωτικό).
    Η μονομερής άρνηση του πατριωτισμού (με την έννοια της απουσίας από την υποστήριξη με τον βέλτιστο τρόπο του συμφέροντος της πατρίδος) θα δημιουργήσει χάσμα ισχύος και κενό, που θα τρέξουν να το εκμεταλλευθούν-καλύψουν όλοι οι άλλοι.
    Συμμετέχω, συνεισφέρω, συν-διαμορφώνω επί τη βάσει του ανταγωνισμού των επί μέρους συμφερόντων με προσπάθεια εξισορρόπησης όχι μόνο στην ΕΕ αλλά και στο ΝΑΤΟ και σε κάθε διεθνή οργανισμό- πρωτοβουλία συμμετέχουμε.
    Αυτό απαιτεί εργαλεία διαπραγματευτικής ισχύος που δομούνται από τις κρατικές οντότητες-πατρίδες και χρησιμοποιούνται ως τέτοια.
  8. Στο φιλοσοφικό σχεδίασμα “Προς την αιώνια ειρήνη” (1795), ο Καντ αποτύπωσε το πολιτικό του όραμα περί, σχετικά με την ανάδειξη μίας παγκόσμιας συνομοσπονδίας κυρίαρχων κρατών με σημαντικές ομοιότητες με την ΕΕ του σήμερα. O βαθμός πολιτικής και θεσμικής ολοκλήρωσής της αντανακλάται στο μέτρο του σεβασμού με τον οποίο αυτή αντιμετωπίζει τα προτάγματα του κοσμοπολιτικού δικαίου.
  9. Συνεπώς για να υπάρξει ρυθμιστικό πλαίσιο ιδίως στην ΕΕ, που να επιτρέπει την συν-ανταγωνιστική αυτή προσέγγιση, χρειάζεται ενίσχυση των Δημοκρατικών ευρωπαϊκών θεσμών και κυρίως των δομών δικαίου, ασφάλειας και άμυνας, που να καθησυχάζει την ανασφάλεια των χωρών και να μπορεί να λειτουργήσει η ΕΕ ως πραγματικό πεδίο συνεργασίας μεταξύ των μελών της. Η ΕΕ είναι ο επιτυχέστερος οργανισμός σύνθεσης διαφορετικών εθνοτήτων- πατρίδων (που είχαν ήδη δομηθεί και συγκρουσθεί ως τέτοιες) , στην Ιστορία του κόσμου, που μας έχει εξασφαλίσει μέχρι σήμερα την μακρύτερη περίοδο ειρήνης στην Ευρώπη.
    Και αξίζει να υποστηρίξουμε την προσπάθεια αυτή.
  10. Ο Ευρωπαϊκός πατριωτισμός συνεπώς σήμερα είναι το επόμενο μεγάλο ζητούμενο. Και για να δομηθεί θα πρέπει να ενισχυθεί ο Δημοκρατικός χαρακτήρας της ΕΕ και να προωθηθούν οι κατάλληλες πολιτικές αλλιώς θα αργήσει πολύ να δομηθεί με απρόβλεπτες συνέπειες.
  11. Μία ιδιαίτερη μορφή εξωστρεφούς πατριωτισμού έχει αναπτυχθεί στις Βόρειες χώρες όπως Νορβηγία-Σουηδία-Φινλανδία, οι οποίες θεωρούν πατριωτική έκφραση, την διευρυμένη συμμετοχή τους σε ειρηνευτικές αποστολές στα πλαίσια του ΟΗΕ, θεωρώντας ότι η ειρήνη είναι ένα παγκόσμιο αγαθό, που πρέπει να το ενισχύσουμε, γιατί δημιουργεί την βάση για την ανάπτυξη όλου του κόσμου και συνακόλουθα και της ίδιας τους της χώρας.
    Η ειρηνευτική τους αυτή διάθεση δεν τις εμποδίζει από το να εκφράζουν τον πατριωτισμό τους χωρίς να ορρωδούν έναντι αυτών που απειλούν την πατρίδα τους όπως π.χ. τη Ρωσία. Η Φινλανδία πολέμησε με γενναιότητα εναντίον των Ρώσων το 1939 (Κατάφερε να διατηρήσει την ανεξαρτησία της. Η ΕΣΣΔ βγήκε από τον πόλεμο αυτό με βαρύτατες απώλειες στα πεδία της μάχης και τραυματισμένη τη διεθνή της φήμη).
    Η Σουηδία πολλάκις έλαβε στρατιωτικά μέτρα κατά των Ρώσων που παραβίαζαν τα χωρικά της ύδατα, συλλαμβάνοντας μάλιστα και υποβρύχιά τους που επιχειρούσαν στα Σουηδικά ύδατα.
  12. Η απογοήτευση στο κράτος και στους πολιτικούς λειτουργεί καταλυτικά μειώνοντας το αίσθημα του πατριωτισμού στους πολίτες. Όσο η κοινωνική περιθωριοποίηση και οι ανισότητες εντείνονται, τόσο ο φοβικός εθνικισμός από τη μια μεριά και ο άπατρις κοσμοπολιτισμός από την άλλη θα καθορίζουν το κοινωνικό γίγνεσθαι.
    Όμως ας θυμηθούμε την ρήση του Kennedy: «Mη ρωτάς τι μπορεί να κάνει η πατρίδα σου για εσένα, αλλά τι μπορείς να κάνεις εσύ για τη πατρίδα σου».
  13. Η θρησκεία μας προσδιορίζεται διεθνώς ως Ελληνορθόδοξη Greek-Orthodox, είναι ένα κεκτημένο που δεν πρέπει να εγκαταλειφθεί διότι αποτελεί συντελεστή ισχύος στο διεθνές περιβάλλον. Αυτό δεν εκφράζεται ως αντιπαλότητα στις άλλες θρησκείες αλλά αυξάνει την επιρροή της χώρας μας στο διεθνές περιβάλλον στον διενεργούμενο διαθρησκευτικό-διαπολιτισμικό διάλογο.

 

Καταλήγοντας

 

  1. Ο πατριωτισμός συνεπώς ως έννοια αυτονομείται ενώ ο εθνικισμός ετεροπροσδιορίζεται. Αυτή είναι κρίσιμη διαφορά, που επιτρέπει να είναι εφικτή η αντίληψη του κοσμοπολιτικού πατριωτισμού.
  2. Κοσμοπολιτικός Πατριωτισμός: Ο ανθρωπισμός, τα ανθρώπινα δικαιώματα, το κράτος δικαίου, η διάκριση των εξουσιών, η ενίσχυση των θεσμών της Δημοκρατίας, η εξωστρέφεια, ο σεβασμός του διεθνούς δικαίου, είναι στοιχεία πάνω στα οποία στηρίζεται ο νέος κοσμοπολιτικός πατριωτισμός που επικαλούμεθα σήμερα.
  3. Σε αυτό συνυπολογίζουμε ότι με βάση τις τελευταίες εκτιμήσεις της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού, περισσότεροι από 5.000.000 πολίτες ελληνικής καταγωγής ζουν εκτός των Ελλάδος, διασπαρμένοι σε 140 χώρες της υφηλίου. Αν αναλογισθούμε επίσης ότι οι νέοι που έφυγαν κατά την περίοδο της κρίσης και εργάζονται σήμερα στο εξωτερικό είναι περίπου 400.000, και ότι κάθε χρόνο 10.000 περίπου νέοι πηγαίνουν για σπουδές σε Πανεπιστήμια του εξωτερικού, τότε γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να είναι εσωστρεφής, περιχαρακωμένη και χωρίς λειτουργική σύνδεση με όλο αυτό το δυναμικό στοιχείο του Ελληνισμού, σε όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου.
    Ο “κοσμοπολιτικός πατριωτισμός” συνεπώς, βασίζεται στην αναγκαιότητα για διεύρυνση της εξωστρέφειας της χώρας, της ανταγωνιστικότητάς της και της ενεργητικής παρουσίας της στο Ευρωπαϊκό γίγνεσθαι, με όρους ισοτιμίας, αλλά και ανταγωνιστικά στο παγκοσμιοποιημένο διεθνές περιβάλλον, διατηρώντας ταυτόχρονα την λειτουργική σύνδεση με όλο το Ελληνικό δυναμικό στοιχείο εκτός της χώρας.
  4. Παράλληλα όμως θα πρέπει να διαφυλάξει τον σκληρό πυρήνα εθνικής κυριαρχίας, που πρέπει να προστατεύει τη πατρίδα μας, τους πολίτες της, την Δημοκρατία, τα Συνταγματικά δικαιώματα, τα ανθρώπινα δικαιώματα, τις θεμελιώδεις πολιτιστικές και πνευματικές αξίες που κληρονομήσαμε, και τον πολιτισμό μας.

Αφήστε μια απάντηση

Παρακαλώ εισάγετε το σχόλιό σας!
Εισαγάγετε εδώ το όνομά σας