Προληπτικός έλεγχος υγείας- Χ. Χαραλαμπίδης-Παθολόγος

0

Προληπτικός έλεγχος υγείας-Χ. Χαραλαμπίδης-Παθολόγος

The good life is one inspired by love and guided by knowledge.

Bertrand Russel

Βρίσκω ιδιαίτερα όμορφη και ουσιαστική τη ρήση αυτή του Ράσσελ. Είναι από εκείνες που αγγίζουν θα έλεγα τον πυρήνα της ανθρώπινης ύπαρξης. Τώρα βέβαια θα μου πείτε, μα τι σχέση έχει η αγάπη με τον προληπτικό έλεγχο; Έχει, νομίζω, αν την δούμε ως αγάπη για τη ΖΩΗ. Γι’ αυτή τη μία και μοναδική ευκαιρία που μας δίνεται να συμμετάσχουμε στο μαγευτικό τούτο «παιχνίδι». Δίπλα λοιπόν στην αγάπη έχει τη θέση της και η γνώση ή αν θέλετε η λογική, η οποία μας λέει: αν αγαπάς αληθινά τη ζωή, τότε φρόντισε και την υγεία σου και κυρίως μην της βάζεις τρικλοποδιές!

Σκοπός αυτού του κειμένου είναι να σας παρουσιάσει ό,τι προτείνεται σήμερα από τους ειδικούς ως προληπτικός έλεγχος. Ωστόσο πριν από αυτό κάποιες σημαντικές διευκρινίσεις. Πρώτα απ’ όλα όταν λέμε πρόληψη εννοούμε δύο ξεχωριστά πράγματα. Το ένα είναι η λεγόμενη πρωτογενής πρόληψη, που σε ατομικό επίπεδο σημαίνει με δυο λόγια: ζω υγιεινά. Και πιο συγκεκριμένα:

  • Αποφεύγω κάθε είδους κάπνισμα
  • Βρίσκω χρόνο για σωματική άσκηση
  • Τρώω υγιεινά
  • Διατηρώ το βάρος μου κοντά στο φυσιολογικό
  • Δεν το παρακάνω με το οινόπνευμα

Το άλλο είδος πρόληψης είναι η δευτερογενής, αυτό που λέγεται αλλιώς προληπτικός, προσυμπτωματικός έλεγχος, το κοινώς γνωστό check up. Αποδεδειγμένα η πρωτογενής υπερτερεί κατά πολύ σε αξία της δευτερογενούς. Ένα απλό και δυστυχώς συνηθισμένο παράδειγμα για να το καταλάβουμε: κάποιος ενώ συνεχίζει να καπνίζει, φροντίζει ταυτόχρονα να υποβάλλεται σ’ έναν ετήσιο αιματολογικό έλεγχο, που θεωρεί ως check up. Παραγγέλνει μάλιστα το σχετικό παραπεμπτικό δια τηλεφώνου ή μέσω της συζύγου, θεωρώντας περιττή την επίσκεψη στο γιατρό. Τα αποτελέσματα βγαίνουν σύντομα και είναι όλα «εντός φυσιολογικών ορίων». Ο ασθενής θεωρεί πως «όλα είναι καλά» και συνεχίζει τη ζωή του όπως πάντα. Όμως καμία από τις σοβαρές επιπτώσεις του καπνίσματος δεν θα φανεί ποτέ στο αίμα μας, τουλάχιστον εγκαίρως. Σημαντικές πληροφορίες, όπως το οικογενειακό ιστορικό, ο τρόπος ζωής του ασθενούς και άλλα πολλά που θα βοηθήσουν και τον γιατρό και τον ίδιο (τον ασθενή) να εκτιμηθούν συγκεκριμένοι κίνδυνοι για την υγεία του, χάνονται. Έτσι, ένα τέτοιο check up όχι μόνο δεν έχει καμία αξία αλλά σ’ ένα βαθμό είναι και παραπλανητικό.

Ολοκληρώνοντας αυτή την εισαγωγή, ας συγκρατήσουμε: γνωρίζουμε πως ο τρόπος που ζούμε έχει τη μεγαλύτερη αξία στην πρόληψη και αν έχουμε συνήθειες που πρέπει να διορθώσουμε, κάνουμε μια σχετική κουβέντα με τον γιατρό. Κάποια πρόταση θα ’χει … στο συρτάρι. Το check up  δεν είναι μόνο εξετάσεις αίματος. Είναι, όπως θα δούμε παρακάτω, και κάποιες άλλες ειδικές εξετάσεις, και προπάντων και η συζήτηση και η εξέταση από το γιατρό.

Ακολουθούν δύο πίνακες με συστάσεις, ένας για κάθε φύλο. Αφορούν βασικά υγιείς ενήλικες. Η επιλογή των συστάσεων έγινε με βάση τη σαφήνεια, την πληρότητα, την χρονολογία δημοσίευσης και το κύρος του συντάκτη τους.

ΓΥΝΑΙΚΕΣ

ΑΝΔΡΕΣ

  1. Παράγοντες κινδύνου για εκδήλωση αρτ. υπέρτασης: οικογενειακό ιστορικό υπέρτασης, παχυσαρκία.
  2. Παράγοντες κινδύνου (ή προδιαθεσικοί παράγοντες) για εκδήλωση στεφανιαίας νόσου: αρτηριακή υπέρταση, σακχαρώδης διαβήτης, δυσλιπιδαιμία, κάπνισμα, παχυσαρκία, χρόνιες φλεγμονώδεις παθήσεις, οικογενειακό ιστορικό πρώιμης καρδιαγγειακής νόσου ή δυσλιπιδαιμίας.
  3. Παράγοντες κινδύνου για εκδήλωση σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2: παχυσαρκία, οικογενειακό ιστορικό σακχ. διαβήτη τύπου 2, απουσία σωματικής άσκησης, αρτηριακή υπέρταση, αυξημένα τριγλυκερίδια ή μειωμένη HDL χοληστερόλη, γυναίκες με ιστορικό διαβήτη κύησης ή πολυκυστικές ωοθήκες.
  4. Ο προτεινόμενος έλεγχος αφορά υγιείς γυναίκες χωρίς αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο μαστού. Ο έλεγχος συνεχίζεται όσο οι γυναίκες είναι υγιείς και έχουν προσδόκιμο επιβίωσης 10 και πλέον έτη. Οι γυναίκες με αυξημένο κίνδυνο (βλ. θετικό οικογενειακό ιστορικό), υποβάλλονται σε περεταίρω έλεγχο που καθορίζουν με το γιατρό τους.
  5. Παράγοντες κινδύνου για εκδήλωση καρκίνου παχέος εντέρου: οικογενειακό ιστορικό καρκίνου παχέος εντέρου και συγκεκριμένων παθήσεων του παχέος, όπως η οικογενής αδενωματώδης πολυποδίαση, ατομικό ιστορικό ελκώδους κολίτιδας και κολίτιδας Crohn, κάπνισμα, κατάχρηση οινοπνεύματος, παχυσαρκία, απουσία σωματικής άσκησης, διατροφή φτωχή σε φυτικές ίνες και πλούσια σε ζωικά λίπη και κρέας.
  6. Παράγοντες κινδύνου για εκδήλωση οστεοπόρωσης πλέον του φύλου, της ηλικίας και της εμμηνόπαυσης: οικογενειακό ιστορικό οστεοπόρωσης, λεπτός σκελετός, συγκεκριμένες παθήσεις και φάρμακα, κάπνισμα, κατάχρηση οινοπνεύματος, μειωμένη σωματική άσκηση, έλλειψη βιταμίνης D.
  7. Η Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία προτείνει τον περιοδικό έλεγχο για τον καρκίνο του προστάτη αφού έχει προηγηθεί ενημέρωση του ασθενή για τα υπέρ και τα «κατά» της εξέτασης (PSA) και εφόσον κατόπιν αυτού ο ασθενής είναι σύμφωνος να προχωρήσει στον έλεγχο. Η εξέταση έχει κάποιο ποσοστό ψευδώς θετικού αλλά και ψευδώς αρνητικού αποτελέσματος. Το θετικό αποτέλεσμα θα οδηγήσει σε βιοψία, η οποία δεν είναι ελεύθερη επιπλοκών. Το αποτέλεσμα της βιοψίας δεν μπορεί να καθορίσει την «επιθετικότητα» ή μη του όγκου και έτσι ο ασθενής θα υποβληθεί σε θεραπείες που έχουν συχνά επιπτώσεις σε άλλες σημαντικές λειτουργίες (ούρηση, στύση κλπ). Αυξημένου κινδύνου για καρκίνο προστάτη θεωρούνται όσοι έχουν οικογενειακό ιστορικό καρκίνου προστάτη.