ΤΙ ΦΤΑΙΕΙ ΚΑΙ ΑΠΟΤΥΓΧΑΝΟΥΝ ΟΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ- Η ΜΕΤΑΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ (METASTRATEGY), άρθρο του Υποναυἀρχου ε.α. Στέλιου Φενέκου

0

Πολλές έρευνες δείχνουν κάτι που και στην πράξη το διαπιστώνουμε τακτικά, ότι σε ποσοστό αρκετά πάνω από το 50% τα στρατηγικά σχέδια αποτυγχάνουν. Οι κύριοι λόγοι που αποδίδεται αυτή η αποτυχία  είναι η κακή σχεδίαση, η κακή εφαρμογή και οι αδυναμίες  της επιχειρησιακής ηγεσίας για την εφαρμογή και των ανθρώπων που τα εφαρμόζουν. Δεδομένου όμως ότι υπάρχει τόσο υψηλό ποσοστό αποτυχίας, θα πρέπει να εξετάσουμε και την  υποκείμενη μεθοδολογία στρατηγικού σχεδιασμού καθώς και τα μοντέλα/πρότυπα που χρησιμοποιούνται για την ανάπτυξη αυτών των σχεδίων.

Τέτοιες μεθοδολογίες μπορούν να θεωρηθούν ως μετα-στρατηγικές ή απλούστερα ως στρατηγικές για τη δημιουργία στρατηγικών.

  1. ΜΕΤΑ-ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ

Στον χώρο του εμπορίου, η έννοια της μεταστρατηγικής σημαίνει την διαμόρφωση μίας στρατηγικής για να προωθηθεί με τον πιο αποδοτικό τρόπο την στρατηγική μίας επιχείρησης στην αγορά.  Όμως σε όλη της την διάσταση, η μεταστρατηγική (meta strategy), είναι κάτι πολύ περισσότερο. Είναι η μελέτη της μεθοδολογίας και των προτύπων, βάσει των οποίων γίνεται ο στρατηγικός σχεδιασμός και διαμορφώνεται κάθε επί μέρους στρατηγική, είναι η σπουδή δηλαδή για όλα αυτά τα απτά και μη απτά που χρειάζονται, για την δημιουργία και την καλή εφαρμογή αυτής καθαυτής της στρατηγικής.

Η μεταστρατηγική (meta-strategy), μελετά και διαχειρίζεται τα παρακάτω για την υλοποίηση με επιτυχία κάθε στρατηγικής:

  • Δομική και ιεραρχική διάρθρωση των συστημάτων και υποσυστημάτων, στα οποία αναφέρεται η στρατηγική που μας ενδιαφέρει να εφαρμόσουμε.
  • Επίπεδα (layers) απόσβεσης –απορρόφησης – διαχείρισης πληροφορίας – λήψης απόφασης- εκτελεστικής λειτουργίας ( layers) – ελέγχων.
  • Η σύγχρονη αντίληψη απαιτεί ευέλικτες δομές, αλλά με σταθερότητα, όχι άκαμπτους πύργους και ανελαστικούς κεντρικούς πυλώνες, οι οποίοι είναι ευάλωτοι και εάν καταρρεύσουν καταρρέει μαζί και όλο το σύστημα.
  • Τα πολύπλοκα συστήματα είναι απαίτηση να έχουν δομές που να μαθαίνουν και να συνεχίζουν να μαθαίνουν.
  • Όλα τα ανθεκτικά δυναμικά συστήματα έχουν αυτό το είδος δομής, που τα κάνει δυναμικά και ισχυρά.
  • Λειτουργική διάρθρωση αυτών των συστημάτων και υποσυστημάτων.
  • Λειτουργική οργάνωση του οργανισμού (έναντι της ιεραρχικής) και λειτουργικότητα των δράσεων και διαδικασιών για βελτίωση όλων των δράσεων (movements) και των μοτίβων.
  • Δράσεις: Είναι σημαντική η ικανότητα για ευκινησία, έναντι της βιασύνης και της ταχύτητας.
  • Μοτίβα: Το πρόβλημα του μοτίβου στην στρατηγική είναι ότι οι άνθρωποι λατρεύουν τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα. Ο συνηθισμένος κύκλος ενός μοτίβου που μπορεί να οδηγήσει σε ακαμψία και αποτυχία μία στρατηγική (αλλά και ένα ολόκληρο οργανισμό), είναι ο εξής:
  • Η εμπειρία, το παράδειγμα, γίνεται μάθημα.
  • Το μάθημα δημιουργεί μέθοδο.
  • Η μέθοδος γίνεται επαναλαμβανόμενη πρακτική.
  • Η πρακτική γίνεται άκαμπτο δόγμα.
  • Το δόγμα οδηγεί την στρατηγική στο θάνατο.
  • Η μετα-στρατηγική έχει ως σκοπό να σπάσει τα μοτίβα εάν είναι αναγκαίο, παρέχοντας εναλλακτικές επιλογές αποφάσεων ΚΑΙ ενεργειών.
    • Διαδικασία λήψης απόφασης: Είναι αναγκαίο ένα αποτελεσματικό σύστημα λήψεως αποφάσεως, το οποίο να μπορεί να υποστηρίξει τις στρατηγικές επιλογές.
    • Δείκτες αποτελεσματικότητας: Για να υπάρχει καλή ανάδραση και ανατροφοδότηση του συστήματος στην εφαρμογή της στρατηγικής του, είναι αναγκαίο να μπορεί να μετράει αξιόπιστα τα τελικά αλλά και τα επί μέρους αποτελέσματα των δράσεων του, με κατάλληλους δείκτες απόδοσης και αποτελεσματικότητας. Σημαντικό συνεπώς είναι ο καθορισμός της κλίμακας
  • min – max κάθε επιθυμητού αποτελέσματος.
  • Αναδράσεις και ανατροφοδοτήσεις ( Loops 4D: Discover (research), define (problems), develop (ideation), deliver(solution):  Η έννοια της ανάδρασης είναι θεμελιώδης στην εφαρμογή κάθε στρατηγικής, διότι αυτή είναι που θα μας πληροφορήσει για την ανάγκη ή όχι ανατροφοδότησης του συστήματος με επιπρόσθετους πόρους, προκειμένου να επιτευχθούν τα επιθυμητά αποτελέσματα (δείκτες αποτελεσματικότητας) για να επιτύχει η στρατηγική μας. Μπορεί να είναι θετικής ανάδρασης ή αρνητικής, με ένα συνεχή κύκλο ανατροφοδότησης (Ooda loops).
  • Παρατήρησε (Observe): τον έξω κόσμο, συνέλεξε και αξιολόγησε την νέα πληροφόρησης για τις αλλαγές περιβάλλοντος.
  • Προσάρμοσε (Orient): Δημιούργησε νέες προοπτικές οι οποίες να ταιριάζουν με τις νέες πραγματικότητες που δημιουργούνται στο παρόν από την νέα πληροφόρηση, την ανάλυση και την σύνθεση (present) , την εμπειρία, τις προθέσεις, τις αξίες και την κουλτούρα (PATTERNS)
  • Διαχειρίσου και Αναδιοργάνωσε τις παραμέτρους (Deal shuffle): αναδιάταξε δομές, ανατροφοδότησε με πόρους/μέσα , ξαναρύθμισε μεταβαλλόμενες παραμέτρους, ολοκλήρωσε τις νέες δράσεις που απαιτούνται.
  • Αποφάσισε (decide)
  • Δράσε (act): Με τις κατάλληλες ενέργειες, οδηγίες και ελέγχους.

Η καλή ανάδραση σου επιτρέπει να μαθαίνεις χωρίς να παγιδεύεσαι-εγκλωβίζεσαι σε άκαμπτα μοντέλα και μοτίβα αποφάσεων ΚΑΙ δράσεων.

  • Μηχανισμός προστασίας – “ανοσοποιητικός” μηχανισμός: Κάθε σύστημα χρειάζεται έναν μηχανισμό προστασίας από κακόβουλες ενέργειες (φυσικές, υλικές  και άϋλες) και από εσωτερικές παθογένειες οι οποίες εάν δεν αντιμετωπισθούν έγκαιρα και διασπαρούν μπορούν να αποδυναμώσουν ή και να καταστρέψουν την λειτουργικότητα επί μέρους υποσυστημάτων, με δυσμενή επίδραση στην εφαρμογή της στρατηγικής.
  • Εξέλιξη και μετασχηματισμός του συστήματος:
  • Κάθε σύστημα που υποστηρίζει μία στρατηγική, αλλάζει εξελίσσεται και μετασχηματίζεται από την στιγμή που αποφασίσει να εφαρμόσει μία στρατηγική και στη συνέχεια.
  • Αυτό συντελείται προκειμένου να μπορεί να ανταπεξέλθει στον στρατηγικό ανταγωνισμό και στις απαιτήσεις ρυθμίσεων και προσαρμογών που χρειάζονται, για να επιτευχθούν τα επιθυμητά αποτελέσματα.
  • Η διαδικασία αυτή μετασχηματίζει το σύστημα/οργανισμό. Ο οργανισμός εξελίσσεται και μεγαλώνει για να μπορεί να ανταπεξέλθει.
  • Η μετα-στρατηγική εξετάζει αυτές τις αλλαγές και αναπροσαρμόζει συνεχώς τον τρόπο εφαρμογής της στρατηγικής.
    • Γνωσιακός μηχανισμός πληροφόρησης: Ένα σύστημα / οργανισμός που έχει εντάξει την γνωσιακή λειτουργία στις εσωτερικές του λειτουργίες, ανταποκρίνεται στα παρακάτω:
  • Γνώση περιεχομένου (δηλωτική γνώση): που κατανοεί τις ικανότητές και τις γνώσεις του συστήματος/οργνσιμού, αξιολογώντας τον εαυτό.
  • Γνώση εργασίας (διαδικαστικές γνώσεις): είναι ο τρόπος με τον οποίο κάποιος αντιλαμβάνεται τη δυσκολία ενός έργου από πλευράς περιεχομένου, ποιότητας, εύρους και τύπου της ανάθεσης και της συνολικής απόδοσης στο έργο.
  • Στρατηγική γνώση (υπό όρους γνώση): είναι η ικανότητα του συστήματος /οργανισμού να κάνει χρήση κατάλληλων στρατηγικών για την μάθηση, συγκέντρωση, ανάλυση και εκτίμηση των πληροφοριών που θα τροφοδοτήσουν τις βέλτιστες επιλογές για το σύστημα λήψης απόφασης.
    • Μορφή και ικανότητες ηγεσίας και δομή οργάνωσης και ανθρώπινου δυναμικού εξεταζόμενα ως προς τις ανάγκες εφαρμογής της στρατηγικής. Η κατάλληλη στελέχωση και αξιοποίηση τους μπορεί να βελτιώσει την δυνατότητα της επιτυχίας, της ανάπτυξης της και της εφαρμογής της στρατηγικής.

 

  1. ΕΡΓΑ ΚΑΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΜΕΤΑΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ

 

  • Η αποδοτική χρήση των μέσων – πόρων, απαιτεί ιδιαίτερο σχεδιασμό που εντάσσεται στην μετα-στρατηγική.
  • Η αξιοποίηση της επικοινωνίας (τυπικά ΜΜΕ και social media) για τη προώθηση μίας στρατηγικής, είναι έννοια που εντάσσεται στη μετα-στρατηγική
  • Η χαρτογράφηση των δικτύων των λειτουργιών και των δομικών στοιχείων των οργανισμών, αλλά και των ανθρώπων και υπηρεσιών ( δικών μας, φίλιων, διεθνών και εχθρικών), είναι στοιχεία της μετα-στρατηγικής
  • Σημαντικά είναι τα εργαλεία έρευνας και τα εργαλεία ανάλυσης και προγραμματισμού για τον προσδιορισμό στρατηγικών κομβικών σημείων και για έλεγχο των ροών και των διασυνδέσεων.
  • Ο Προσδιορισμός του μεγέθους των συστημάτων και των υποσυστημάτων που συνεργάζονται και αλληλοϋποστηρίζονται κάθε στιγμή, είναι κομμάτι της μετα-στρατηγικής (περιλαμβανομένων και των σημείων ελάχιστης είτε μηδενικής αλληλεπίδρασης).
  • Η μετα-στρατηγική είναι μακράς περιόδου, αλλά μπορεί να μεταβάλλει την ισχύουσα στρατηγική όταν είναι αναγκαίο
  • Αναφέρεται σε μία επαρκή και κατάλληλη στρατηγική, γιατί εάν η στρατηγική πάσχει, είτε λόγω αδυναμίας των διατιθέμενων πόρων/μέσων να υποστηρίξουν τους στόχους (το σημαντικότερο πρόβλημα που αποτυγχάνουν οι στρατηγικές) είτε λόγω αδύναμων/αναποτελεσματικών στόχων σε σχέση με τον επιδιωκόμενο σκοπό, δεν μπορεί να ελπίζουμε ότι θα καταφέρει να βελτιωθεί σημαντικά λόγω των παραμέτρων της μετα-στρατατηγικής.
  • Η μετα-στρατηγική έχει δύο αποδέκτες:
  • το εσωτερικό του συστήματος/οργανισμού, για την βελτίωση συστημάτων, λειτουργικών και λήψης αποφάσεων για την υλοποίηση μίας στρατηγικής
  • το εξωτερικό περιβάλλον, για να υποστηριχθεί και να προωθηθεί κατάλληλα η στρατηγική αυτή.

Για να επιτευχθεί αυτό, χρειάζεται να έχουν εγκαθιδρυθεί δείκτες αποτελεσματικότητας των ενεργειών μας και ταχύτατη και ακριβής ανάδραση.

  • Πεδίο της μετα-στρατηγικής είναι και η μέθοδος σχεδιασμού της στρατηγικής.
  • Εάν δηλαδή σχεδιάσουμε μινιμαλιστικά ή μαξιμαλιστικά ως προς τους επιδιωκόμενους στόχους, με βάση πάντα του τι ικανοποιεί το σκοπό μας.
  • Η επιδίωξη ενός αποδεκτού μέσου όρου είναι η μέτρια προσέγγιση.
  • Η άλλη μέθοδος είναι με βάση συγκεκριμένα σενάρια, που κι αυτά μπορούν να είναι μινιμαλιστικά, μαξιμαλιστικά είτε μέτρια.
  • Η πιο αποτελεσματική οικονομοτεχνικά μέθοδος στρατηγικού σχεδιασμού, μπορεί να είναι η επιλογή του πιο πιθανού σεναρίου, ενέχει όμως τον κίνδυνο να εμφανίζεται ως πιθανό ένα σενάριο με λίγες απαιτήσεις διαθεσιμότητας πόρων και στην συνέχεια εάν αλλάξει η κατάσταση, να μην υπάρχει στρατηγικό απόθεμα πόρων/μέσων, για να καλύψουν τις διευρυνόμενες απαιτήσεις.
  • Η μεταστρατηγική μπορεί να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις ώστε να υπάρξει στρατηγικό απόθεμα, λόγω βελτίωσης των λειτουργικών στοιχείων του συστήματος/οργανισμού αλλά και λόγω σχετικής διαφοράς ισχύος που μπορεί να δημιουργηθεί από την στρατηγική αλληλεπίδραση με τους ανταγωνιστές.

Το απόθεμα αυτό θα μας δώσει την δυνατότητα να μπορέσουμε σε ένα περιορισμένο βαθμό να ξεπεράσουμε (εάν επιθυμούμε) τους αρχικούς  στόχους.

  • Μία από τις σημαντικότερες προκλήσεις της μεταστρατηγικής, είναι η έγκαιρη διάγνωση της τάσης για στρατηγική υπερεπέκταση.

Η τάση αυτή εμπεριέχεται στα περισσότερα συστήματα/οργανισμούς, που εμφανίζονται αρχικά να έχουν ή να δημιουργούν περίσσεια πόρων ως προς τους στόχους που επιτυγχάνουν. Η ενδεχόμενη γρήγορη και εύκολη επίτευξη των στόχων μίας στρατηγικής, μπορεί να μας οδηγήσει σε στρατηγική υπερεπέκταση. Δηλαδή να δημιουργηθεί χάσμα μεταξύ των προσδοκιων που τρέχουν και διευρύνονται με ορμή, και της ικανότητας του συστήματος να ικανοποιήσει με πόρους αυτήν την ορμή, να την  απορροφήσει ή να την ανασχέσει.  Ως αποτέλεσμα, κινδυνεύουμε να βρεθούμε στην περίπτωση να μην μπορεί το σύστημά μας να υποστηρίξει τους συνεχώς διευρυνόμενους στόχους επί μακρόν, να καταστεί ευάλωτο στις μεταβολές και να μην μπορεί να διαχειριστεί έκτακτες καταστάσεις που απαιτούν περίσσεια στρατηγικών αποθεμάτων.

  • Επίσης σημαντική πρόκληση είναι η τάση που έχουμε να εξαντλούμε τα όρια παραγωγικότητας ενός συστήματος, να πουσάρουμε δηλαδή ένα σύστημα για να επιτυγχάνει όλο και μεγαλύτερους στόχους, γεγονός που στρατηγικά μπορεί να μας οδηγήσει σε κατάρρευση.
  • Στην αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων, σημαντικό ρόλο έχει και η ανάδραση (feedback), που μπορεί να είναι αρνητική ή θετική. Η συνηθισμένη μέθοδος στρατηγικής σχεδίασης, στηρίζεται σε αρνητική ανάδραση, πλην όμως μία αποτελεσματική μετα-στρατηγική, αξιοποιώντας την έννοια της θετικής ανάδρασης, δίνει την δυνατότητα για αξιοποίηση των στρατηγικών αποθεμάτων ενός συστήματος/οργανισμού και για μεθοδικά ελεγχόμενη μεγέθυνση των στόχων, μεταβάλλοντας τις εσωτερικές λειτουργίες και παραμέτρους του συστήματος/οργανισμού .  Δηλαδή εάν  επιτυγχάνονται οι στόχοι, η μεταστρατηγική μπορεί να βελτιώσει την απόδοση του συστήματος και με θετική ανάδραση να αναθεωρηθούν ελεγχόμενα προς τα πάνω οι στόχοι.
  • Είναι αναγκαίο όμως για όλα αυτά, να υπάρχει ολοκληρωμένη στρατηγική αντίληψη για τον εαυτό μας και για τους ανταγωνιστές και οπωσδήποτε εδώ βρίσκεται και ο ρόλος της μετα-στρατηγικής:
  • Να γνωρίζουμε πλήρως τον τρόπο σχεδιασμού και εφαρμογής της στρατηγικής μας ώστε να μπορούμε να παρέμβουμε για να καλύψουμε ενδεχόμενα κενά, ασυνέπειες, εσωτερικές και εξωτερικές αντιφάσεις και αντινομίες, αδυναμίες αλλά και υπερεπεκτάσεις, που αλλάζουν τα δεδομένα του στρατηγικού μας σχεδιασμού, ώστε να μπορούμε να τον υποστηρίξουμε άμεσα ή αργότερα.
  • Η τοποθέτηση της στρατηγικής μας σε ένα περιβάλλον στρατηγικού ανταγωνισμού, όχι μόνο από πλευράς σχεδιασμού αλλά και από πλευράς τοπικής και χρονικής εφαρμογής της στρατηγικής μας, καθώς και έγκαιρης αξιολόγησης της έννοιας της συνολικής παραγωγικότητας, ενός σύνθετου συστήματος με πολλούς δρώντες και πολλά επί μέρους υποσυστήματα, είναι βασικό μέλημα της μετα-στρατηγικής. Η μετα-στρατηγική δηλαδή τίθεται με όρους πραγματικού χρόνου, όπως διαμορφώνεται από τις αναγκαιότητες που δημιουργούνται σε ένα δυναμικά εξελισσόμενο σύστημα διαπραγμάτευσης-ανταγωνισμού, παρά με όρους ημερολογιακού χρόνου. Τόσο όσον αφορά την καταλληλότητα χρονικής δράσης και αντίδρασης, όσον αφορά και τις αξίες που διαμορφώνονται στα διακυβεύματα, σε ένα μεταβαλλόμενο σύστημα στρατηγικού ανταγωνισμού, τις αξίες που δίνουν στα διακυβεύματα οι άλλοι δρώντες, τις αλλαγές στρατηγικής τους και της αλληλεπίδρασής τους, αλλά και των προβλέψεων για κάθε μελλοντική απόδοση.
  • Τελικά, πάντα απαιτείται συγκριτική ανάλυση μεταξύ των στόχων που είχαν προσχεδιασθεί και αυτών που τελικά επιτεύχθηκαν, προκειμένου να διαπιστώνουμε την αποτελεσματικότητα κάθε στρατηγικής αλλά και των επιδράσεων και αποτελεσμάτων της μετα-στρατηγικής. Τα συστήματα που έχουν εντάξει την έννοια της μετα-στρατηγικής στον τρόπο που σχεδιάζουν, μπορούν να δημιουργούν ολοκληρωμένες επιλογές, γιατί προσπαθούν να διασφαλίζουν λειτουργικότητα κάθετα και οριζόντια σε ολόκληρη την οργάνωση, για την επιτυχημένη εφαρμογή του στρατηγικού σχεδιασμού, που θα  δώσει ένα βιώσιμο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.

Αφήστε μια απάντηση

Παρακαλώ εισάγετε το σχόλιό σας!
Εισαγάγετε εδώ το όνομά σας