Στην στήλη αυτή του πάντα φιλόξενου “Αθμόνιου Βήματος” συνήθως γράφω για ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, εθνικά θέματα, διεθνούς δικαίου, άμυνας, στρατηγικής, πολιτικής, κοινωνικά κλπ.
Σήμερα και με την ευκαιρία των Ολυμπιακών αγώνων και την μεγάλη επιτυχία του Γιάννη θα γράψω για το μπάσκετ ως παλιός παίκτης και την ομάδας του Αμαρουσίου αλλά και ως πτυχιούχος προπονητής (δεν το ενάσκησα επαγγελματικά). Η αφορμή ήταν ο αποκλεισμός της Εθνικής μας ομάδος (ενώ ρεαλιστικά άξιζε να είναι στους Ολυμπιακούς) και οι συνεχείς ήττες της ομάδας των ΗΠΑ, με αποκορύφωμα αυτήν από την Γαλλία στην έναρξη των Ολυμπιακών, παρά τους εξαιρετικούς παίκτες-πρωταγωνιστές στο ΝΒΑ που έχει.
- Ο ΡΙΚ ΠΙΤΙΝΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΜΠΑΣΚΕΤ
Έχουμε την τάση να υποτιμούμε το Ευρωπαϊκό Μπάσκετ έναντι του αμερικανικού ΝΒΑ. Και όντως σε σύγκριση μεγεθών μπορεί να υστερεί πολύ (χρήματα, προσέλευση κόσμου, οργάνωση εταιρειών, σπόνσορες, διοικητικές δομές ρυθμιστικό πλαίσιο, υποστήριξη, υποδομές κλπ). Όμως στο καθαρά αγωνιστικό πεδίο οι διαφορές έχουν μειωθεί σημαντικά. Απόδειξη ότι πολλοί πλέον Ευρωπαίοι παίκτες (που έμαθαν το μπάσκετ και ωρίμασαν στην Ευρώπη) πρωταγωνιστούν πλέον σε όλες τις ομάδες του ΝΒΑ, διεκδικώντας και κερδίζοντας ακόμη και τον τίτλο του πολυτιμότερου παίκτη.
Παρακολουθούσα τον Ρικ Πιτίνο (που είχε αναλάβει τις ευθύνες της εθνικής μας ομάδας) όταν ήμουν στις ΗΠΑ για σπουδές και είχε αναλάβει τότε τους Μπόστον Σέλτικς (1997) για πρώτη φορά στο ΝΒΑ, μετά από μία έξοχη κολεγιακή καριέρα. Αυτό που έφερε τότε στους Μπόστονς ήταν μία φρεσκάδα αγωνιστική, βασισμένη στις εξαιρετικές άμυνες (με αυτοθυσία θα έλεγα) στις αλληλοκαλύψεις και στην ομαδικότητα. Τα σκορ όμως ήταν φτωχά (σπάνια έφταναν τους 100 πόντους) γιατί η επιθετική λειτουργία χώλαινε, με αποτέλεσμα οι Σέλτικς να αποτύχουν κατά την διάρκεια της θητείας του, παρά το γεγονός ότι οι εξέδρες γέμιζαν και ο κόσμος τον υποστήριζε για τις αλλαγές αυτές. Και ξαναγύρισε στο κολλεγιακό.
Όταν ήλθε στην Ελλάδα είδα έναν άλλο προπονητή σε επίπεδο αντιλήψεων. Ναι μεν εξακολουθούσε να υποστηρίζει την καλή αμυντική λειτουργία όμως είχε στρέψει την προσοχή του και στην επιθετική λειτουργία, που την εξέλιξε ως αντίληψη, με αποκορύφωμα το τελευταίο διάστημα στην Εθνική ομάδα. Δεν θα αναφερθώ ότι κακώς ανατέθηκε σε αυτόν η ευθύνη της εθνικής μας στο προολυμπιακό (με το που κατέβηκε από το αεροπλάνο), χωρίς να παρίσταται από καιρό στην επιλογή και προετοιμασία της εθνικής μας, αλλά κυρίως στον τρόπο που αντιμετώπισε το προολυμπιακό τουρνουά.
Προσπάθησε να εισάγει κάποια από τα στοιχεία του αμερικανικού μπάσκετ στο ΝΒΑ, και κυρίως την γρήγορη μεταφορά της μπάλας στην επίθεση, την απειλή από όλους τους παίκτες από την περιφέρεια (τρίποντο), την μετακίνηση των παικτών στην επίθεση σε όλο το εύρος της ζώνης του τρίποντου, την ταχύτητα στην επίθεση μαζί φυσικά με τα γνωστά πλέον σε όλο το μπάσκετ pick and rolls. Και καλά έκανε όμως το ερώτημα ήταν τι έγινε με την άμυνα; Όλοι όσοι έχουν παίξει και παρακολουθήσει μπάσκετ γνωρίζουν ότι όταν δεν σου βγαίνουν οι επιθέσεις αυτό που θα σε κρατήσει στο παιχνίδι είναι η άμυνα. Δυστυχώς η προσοχή του στην άμυνα μειώθηκε σημαντικά. Και γιατί έγινε αυτό;
Πολλοί λόγοι μπορεί να υπάρχουν:
- Δεν προλάβαινε να ολοκληρώσει την προετοιμασία για την συνοχή των επιθετικών και αμυντικών λειτουργιών, λόγω του μικρού διαστήματος που είχε για προετοιμασία της τελευταίας στιγμής.
- Δεν είχε τους παίκτες που θα ήθελε για να υποστηρίξουν το στυλ παιχνιδιού που προσπάθησε να εισάγει. Και ναι μεν αυτό βγήκε στο ένα ματς με την Τουρκία αλλά όλοι γνωρίζουμε ότι εάν κάτι δεν είναι κεκτημένο σταθερά, τότε πότε βγαίνει και πότε όχι. Εξαρτάται εν πολλοίς από συγκυριακούς παράγοντες και την ετοιμότητα της άλλης ομάδας να αντιμετωπίσει την μονοδιάστατη αυτή προσέγγιση.
- Έγινε περισσότερο δημοσιοσχεσίτης (αυτήν την εντύπωση μου έδωσε και στις συνεντεύξεις του) και ήθελε να έχει ευχαριστημένους όλους τους παίκτες (οι παίκτες χαίρονται περισσότερο με την επιθετική λειτουργία παρά με την αμυντική), παρά να κάνει δύσκολες επιλογές και να δυσαρεστήσει κάποιους.
- Το ζήτημα της ισορροπίας και των ρόλων: Το Ευρωπαϊκό μπάσκετ έχει μειώσει αγωνιστικά σημαντικά το χάσμα με το ΝΒΑ, δεν πρέπει να υποτιμώνται οι αγωνιστικές του προσεγγίσεις, όπως έχουν δομηθεί από κλασσικές σχολές του Γιουγκοσλαβικού, Ιταλικού, Ισπανικού, Ελληνικού μπάσκετ, όπου η ισορροπία και η συνοχή της άμυνας με την επίθεση είναι η βάση διατήρησης της σταθερότητας και των επιτυχιών κάθε μεγάλης ομάδας, όπως επίσης και η διατήρηση ρόλων στην ισορροπία του παιχνιδιού (αναγκαία), παρά την βελτίωση της ικανότητας όλων των παικτών να απειλούν με περιφερειακό σουτ (κλασσικό δείγμα η επιλογή του Μιλγουώκι στους τελικούς να εκμεταλλευθεί την ικανότητα του Γιάννη με διεισδύσεις και επιλογές κοντά στο καλάθι, παρά να αναλωθεί σε τρίποντα, που τα ανέλαβαν πολύ εύστοχα άλλοι).
Με την εισαγωγή αυτή βρίσκω την ευκαιρία να αναφερθώ στην έννοια της ισορροπίας και των δράσεων σε όλα τα ανταγωνιστικά πεδία, καθώς και στην έννοια της συνοχής των λειτουργιών της Άμυνας-Επίθεσης και Προστασίας στα πεδία αυτά.
- Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΣΥΝΟΧΗΣ ΤΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ
Η αρχή της συνοχής των ενεργειών μας και των επί μέρους αποτελεσμάτων τους είναι μία από τις παλαιότερες αρχές σε κάθε ανταγωνισμό, αντιπαράθεση, σύγκρουση (αλλά και στον πόλεμο). Σε τακτικό επίπεδο αναφέρεται σαν η “αρχή της επιδίωξης ή εκμετάλλευσης της επιτυχίας” και κάθε ευτυχούς συγκυρίας. Η αρχή διακηρύσσει ότι αυτός που έχει κάποιο πλεονέκτημα, που μπορεί να το απόκτησε για έναν ή περισσότερους από τους παρακάτω λόγους,
- λόγω των επιτυχημένων ενεργειών του
- λόγω των λαθών του αντιπάλου
- λόγω ευτυχούς συγκυρίας
- λόγω ατυχούς συγκυρίας του αντιπάλου
πρέπει να το εκμεταλλεύεται, κρατώντας τον αντίπαλο κάτω από αδιάκοπη πίεση, έτσι ώστε να του περιορίσει ή και να του απαγορεύσει ει δυνατόν τις επιλογές αντίδρασης, να τον αποτρέψει από μη επιθυμητές για αυτόν ενέργειες και να του στερήσει τον απαραίτητο χρόνο για να ανασυγκροτηθεί και για να ανακτήσει την ισορροπία του. Έχει σημασία για την πλευρά που αποκτά ένα τέτοιο πλεονέκτημα, να μην δώσει στον αντίπαλο την ευκαιρία να δημιουργήσει ερείσματα (εσωτερικά και εξωτερικά), ώστε να βελτιώσει/ανανεώσει την αντίδρασή του άμεσα αλλά και αργότερα.
Αντίστροφα, πρέπει να γίνεται προσπάθεια από την βαλλόμενη πλευρά, για διακοπή της συνοχής των ενεργειών αυτού που έχει την πρωτοβουλία, γιατί η βαλλόμενη πλευρά έχει κάθε συμφέρον να μειώσει το τέμπο των επιθετικών ενεργειών του αντιπάλου (ακόμη και με υποχώρηση εάν είναι ή νοιώθει αδύναμη) με τεχνάσματα, διακοπές, εκεχειρίες, καταλυτικές παρεμβάσεις τρίτων, παρατεταμένες διαπραγματεύσεις, επιδιώκοντας να ανασυγκροτηθεί ώστε να αποκαταστήσει την δύναμή της για την συνέχεια. Δηλαδή οι ενέργειες της πλευράς που βάλλεται, πρέπει να υπακούουν στην αρχή της συνοχής των δικών της ενεργειών, στην λογική ότι αμύνεται και υποχωρεί τώρα, για να επιβραδύνει και να σταματήσει το επιθετικό τέμπο του επιτιθέμενου, για να προστατευθεί, να ανακτήσει δυνάμεις και για να δημιουργήσει επιλογές ώστε στη συνέχεια (συνοχή δράσεων), να αναλάβει την πρωτοβουλία και να ανακτήσει το χαμένο έδαφος επιτιθέμενη.
Είναι σημαντικό να αντιληφθούμε όμως ότι εάν η εξασθενημένη ή ηττημένη πλευρά δεν έχει συγκροτημένη αντίληψη για την αρχή της συνοχής και απλά λειτουργεί αντιδραστικά και μόνο, είναι πιθανόν να θεωρήσει (ή να θέλει να πιστέψει), ότι οι δράσεις του αντιπάλου δεν έχουν συνοχή και διάρκεια, αλλά είναι πρόσκαιρες και περιορισμένου σκοπού. Με βάση αυτή την θεώρηση καταλήγει να αμύνεται και να υποχωρεί συνέχεια (όχι για ανασυγκρότηση και επανάκαμψη) και να υποβαθμίζει εσφαλμένα την σημασία των πιέσεων που υφίσταται εκ μέρους του επιτιθέμενου, θεωρώντας ότι δεν θα υπάρχει συνέχεια και εμμονή εκ μέρους του και ότι εάν τον συγκρατήσει τώρα, μπορεί να διακοπεί η πίεση που αυτός ενασκεί. Εάν όμως ο αντίπαλος έχει την επιθυμία να συνεχίσει την επιθετική του συμπεριφορά, η αρχή της συνοχής επιβάλλει γι αυτόν να συνεχίσει να πιέζει, συντηρώντας συνεκτικές τις δράσεις του χωρίς να χάνει την πρωτοβουλία.
Η αρχή της συνοχής έχει αναγνωρισθεί έμμεσα και κατηγορηματικά από πολλούς στοχαστές του πολέμου (Θουκυδίδης – Clausewitz – Sun Tzu κλπ) και πρέπει να τηρείται τόσο σε πολιτικό όσο και σε στρατηγικό επίπεδο, ακόμη και στα χαμηλότερα επίπεδα αντιπαράθεσης, ανταγωνιστικών δράσεων και επιχειρήσεων. Ακόμη και στα χαμηλότερα επιχειρησιακά επίπεδα εάν επιτυγχάνεται, έχει άμεσες στρατηγικές επιδράσεις, διότι η συνεχής εκμετάλλευση και των μικρών επιτυχιών επιτρέπει την γρηγορότερη δυνατή επίτευξη των αντικειμενικών σκοπών τους ανταγωνισμού, της σύγκρουσης και του πολέμου. Η αποτυχία της εκμετάλλευσης επιτυχιών, τακτικών πλεονεκτημάτων, συγκυριών, ευκαιριών, πρόσκαιρων αδυναμιών του αντιπάλου εκτός του ότι μας αποστερεί από κάθε πρωτοβουλία, δίνει την δυνατότητα στον αντίπαλο να ανακτήσει τις δυνάμεις του και την πρωτοβουλία και να εκμεταλλευθεί στη συνέχεια τα γεγονότα.
- ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ
Λέγοντας πρωτοβουλία έναντι του ανταγωνιστού, δεν εννοούμε το να κάνουμε πρώτοι οπωσδήποτε δραστικές ενέργειες, αλλά να μπορούμε να κάνουμε τις δέουσες κάθε φορά ενέργειες (αναμονής, αμυντικές η επιθετικές), που θα μας επιτρέπουν να ελέγχουμε την εξέλιξη μίας ανταγωνιστικής κατάστασης προς όφελός μας, και να μην συρόμαστε από τις βουλήσεις των άλλων. Ο Μάο έλεγε ότι «η άμυνα και η διαφυγή είναι τακτικές ενέργειες για να ανακτήσεις την πρωτοβουλία και να επιτεθείς» . Η πρωτοβουλία στην διεθνή πολιτική, στις αντιπαραθέσεις, συγκρούσεις, διαπραγματεύσεις, στον οικονομικό ανταγωνισμό, στο μπάσκετ και σε κάθε είδους άμεσο ανταγωνισμό, είναι η σημαντικότερη αρχική συνθήκη για την επικράτηση, και όταν χαθεί, είναι πολύ δύσκολο να ανακτηθεί εάν δεν κάνει κάποιο μεγάλο λάθος ο ανταγωνιστής. Η πρωτοβουλία δράσεων έχει τα εξής χαρακτηριστικά:
- Προβλεπτικότητα: Να έχουμε την ικανότητα και την πληροφόρηση ώστε να μπορούμε να προβλέψουμε τον τρόπο που θα ενεργήσει ο αντίπαλος.
- Ευελιξία: Να έχουμε αριθμό εναλλακτικών επιλογών, που να υποχρεώνουν τον αντίπαλο να χαλάει τα σχέδια του, να αναγκάζεται να αντιδρά αποσπασματικά.
- Ελευθερία δράσεων: Οι δράσεις μας να μην ελέγχονται από την βούληση του αντιπάλου ή οιουδήποτε άλλου εξωγενούς ανασταλτικού παράγοντα, που δεν προσμετρήσαμε έγκαιρα ή που επιτρέψαμε να λειτουργήσει ανασταλτικά προς τις δικές μας δράσεις, στην εξέλιξη των ανταγωνιστικών ενεργειών.
- Αποφασιστικότητα: Πρωτοβουλίες επιτυχημένες αναλαμβάνονται όταν υπάρχει ταχύτητα, πληρότητα, σαφήνεια, ολοκλήρωση και καλή εκτέλεση της απόφασης.
- Ανατροφοδότηση και ρεαλισμό: Η ικανότητα να αντιλαμβάνεσαι έγκαιρα τις επιπτώσεις των κάθε δράσεων, επί μέρους η συνολικά, να αντιλαμβάνεσαι τις επιτυχίες αλλά και τα λάθη σου και αυτά του αντιπάλου, ώστε να μπορείς να εξελίσσεις τις επιλογές σου, που θα επιτρέψουν να διατηρήσεις τη πρωτοβουλία.
- ΕΠΙΘΕΣΗ – ΑΜΥΝΑ & ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ
Η φυσική συνέχεια του προβληματισμού περί της αρχής της συνοχής είναι η σχέση μεταξύ άμυνας και επίθεσης (σε κάθε ανταγωνισμό-αντιπαράθεση-σύγκρουση-πόλεμο), που και τα δύο όμως χρειάζονται την προστασία (προφύλαξη).
- Η επίθεση συνεχώς συνδυάζεται με την άμυνα σε ένα αλληλοτροφοδοτούμενο κύκλο, υπό τη συνεχή όμως προστασία (προφύλαξη) των δράσεών μας.
- Η άμυνα δεν είναι μόνο μία απόλυτη κατάσταση αναμονής και απόκρουσης, αλλά πρέπει να θεωρείται ως προετοιμασία αντεπίθεσης. Συνεπώς όταν εξετάζουμε την άμυνα, πρέπει να εξετάζουμε και τα βασικά στοιχεία αντεπίθεσης.
- Τα κάθε πεδίο-περιοχή που κατακτήθηκε από αυτούς που πήραν πρωτοβουλία και από τους επιτιθέμενους, είναι μία περιοχή ζωτική για την ύπαρξη τους, και πολλές φορές δεν λαμβάνεται μέριμνα για να προστατευθεί με βάση την “αρχή της συνοχής των δράσεων άμυνας-προστασίας- επίθεσης”. Ως αποτέλεσμα, οι περιοχές αυτές καταλήγουν να αποτελέσουν σημεία αδυναμίας για τον επιτιθέμενο, εάν τις αφήσει χωρίς ειδική προστασία. (π.χ. 10 πόντοι στο σκορ έναντι του αντιπάλου αν χαθούν χωρίς προστασία, μπορεί να οδηγήσουν σε ανάκαμψη του αντιπάλου και κατρακύλα του επιτιθέμενου).
Συνεπώς είναι πολύ σημαντικό να θυμάται κανείς, ότι αμέσως μόλις ο αντικειμενικός σκοπός έχει επιτευχθεί, η επίθεση τελειώνει και αναλαμβάνεται άμυνα, έτσι κάθε επίθεση πρέπει να λαμβάνει υπ΄ όψη της την άμυνα, η οποία είναι σύμφυτος. Και όλα αυτά υπό καθεστώς συνεχούς προστασίας των δράσεων και των κεκτημένων.
