“CETERIS PARIBUS” ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΕΤΑΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΜΑΣ & ΤΟ “DE-GLOBALIZATION” ΠΡΟΣ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΟ ΝΤΑΒΟΣ – του Υποναυάρχου ε.α. Στ. Φενέκου

0

Βρέθηκα πριν μερικές ημέρες σε τηλεοπτική συζήτηση για την οικονομία και τις επιπτώσεις της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία σε όλο το κόσμο.

Η προσέγγισή μου ήταν από την πλευρά της Πολιτικής Οικονομίας και του συμμετέχοντος καθηγητού από πλευράς Δημόσιας Οικονομίας (και μικροοικονομίας κυρίως).

Όμως στην συζήτηση δεν επιτεύχθηκε από την συντονίστρια η γεφύρωση αυτών των δύο συμπληρωματικών προσεγγίσεων, για την πληρέστερη ενημέρωση των τηλεθεατών.

Η θέση του καθηγητού ήταν ότι η Ελλάδα αν και έχει επηρεαστεί από τις κυρώσεις και τον πόλεμο στην Ουκρανία, με αποτέλεσμα να έχει ανέβει ο πληθωρισμός, τα επιτόκια δανεισμού και οι τιμές της ενέργειας, με επιπτώσεις στην ανάπτυξη η οποία ήταν κατώτερη των προσδοκιών, εν τούτοις τον επόμενο χρόνο αναμένεται μεγέθυνση της ανάπτυξης, εξισορρόπηση των τιμών της ενέργειας λόγω των παρεμβάσεων της κυβέρνησης και μείωση των πληθωριστικών πιέσεων.

Η θέση μου είχε άλλη αρχή εκκίνησης:

Προσπάθησα να περιγράψω τις επιπτώσεις του πολέμου σε όλο το κόσμο και από εκεί να εξετάσουμε πως οι επιπτώσεις αυτές θα επηρεάσουν την Ελληνική οικονομία.

H ΥΠΟΘΕΣΗ “CETERIS PARIBUS

Στις περισσότερες επιστήμες, τα υποδείγματα που χρησιμοποιούνται έχουν ως σκοπό να εξετάσουν απλές σχέσεις. Ένα υπόδειγμα της αγοράς ενέργειας π.χ. προσπαθεί να εξηγήσει τις τιμές των ορυκτών καυσίμων επί τη βάσει μερικών μόνο μετρήσιμων μεταβλητών, και συνήθως αποτυγχάνει διότι δεν λαμβάνει υπ’ όψη κρυφές μεταβλητές, ή την αβεβαιότητα που υπάρχει και τις εξωτερικές μεταβλητές του ευρύτερου περιβάλλοντος που επηρεάζουν καθοριστικά την τιμή της ενέργειας.

Όμως η φειδώ στον καθορισμό του υποδείγματος μας (σε ότι αφορά τις εισερχόμενες μεταβλητές) δίνει την δυνατότητα να εξετάσουμε την τιμή της ενέργειας σε ένα απλοποιημένο σύνολο μερικών μόνο μεταβλητών των οποίων μπορούμε να έχουμε την σχετική εποπτεία, και να καταλάβουμε πώς αυτές οι συγκεκριμένες μεταβλητές αλληλεπιδρούν.

Με τον τρόπο αυτό μπορεί να μελετηθεί η επίδραση λίγων μόνο μεταβλητών σε ένα αρκούντως απλοποιημένο πλαίσιο. Τέτοιες υποθέσεις ceteris paribus (λοιποί παράγοντες να θεωρούνται σταθεροί) χρησιμοποιούνται σε όλα τα οικονομικά υποδείγματα.

H χρήση της υπόθεσης ceteris paribus δημιουργεί ωστόσο δυσκολίες όσον αφορά στην επαλήθευση των οικονομικών υποδειγμάτων από δεδομένα του πραγματικού κόσμου. Σε άλλες επιστήμες μπορούν να γίνονται ελεγχόμενα πειράματα στο εργαστήριο, σε ελεγχόμενο δηλαδή περιβάλλον ώστε να διατηρούνται σταθερές ή να μην επηρεάζουν το πείραμα διάφορες εξωτερικές μεταβλητές (ρεύματα αέρα, σωματίδια στον αέρα, διακυμάνσεις της θερμοκρασίας κτλ.), που δεν θα επέτρεπαν τον ακριβή έλεγχο της υπόθεσης/θεωρίας.

Ως επί το πλείστον οι οικονομολόγοι δεν έχουν τη δυνατότητα να διεξάγουν ελεγχόμενα πειράματα σε εργαστήριο (με ελεγχόμενες σταθερές και μεταβλητές) για τον έλεγχο των οικονομικών υποδειγμάτων και είναι αναγκασμένοι να λαμβάνουν υπ’ όψη στατιστικές μεθόδους και να βασίζονται σε τάσεις ώστε για να μπορούν να περιορίσουν τις υπόλοιπες εξωτερικές μεταβλητές και επιδράσεις όταν ελέγχουν τις θεωρίες τους. Και πολλοί προτιμούν την διαπιστωτική προσέγγιση που εξετάζει τους λόγους για τους οποίους δημιουργείται μία τάση ή υπάρχει μία επίπτωση και καταλήγουν σε υποθέσεις με την βοήθεια της στατιστικής.

Παρόλο που οι στατιστικές μέθοδοι μπορεί να είναι θεωρητικά τόσο έγκυρες όσο και οι μέθοδοι ενός ελεγχόμενου πειράματος, στην πράξη εγείρονται πολλά προβλήματα πληρότητας στην τεκμηρίωση όσον αφορά τις εκτιμήσεις . Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, οι περιορισμοί και η χρησιμότητα της υπόθεσης ceteris paribus στα οικονομικά είναι πολύ πιο αμφιλεγόμενα από ό,τι στις θετικές επιστήμες

Η ΘΕΣΗ ΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Η θέση μου, όπως την έχω εκφράσει σε πολλά άρθρα μέχρι τώρα, ήταν ότι η εισβολή στην Ουκρανία και οι κυρώσεις, βρήκαν μια ΕΕ όπου ήδη αυξανόταν ο πληθωρισμός, τα επιτόκια ανέβαιναν και αυξανόταν το κόστος δανεισμού και ότι θα επηρέαζαν την χώρα μας σε μεγαλύτερο βαθμό από τον μέσο όρο της ΕΕ και ότι η ανάπτυξη της οικονομίας μας θα επιβραδυνόταν.

Εάν σήμερα δούμε την οικονομία μας μόνο μέσα στο οικονομικό υπόδειγμα/πλαίσιο της ΕΕ τότε κινδυνεύουμε να αφήσουμε εκτός τις επιπτώσεις που συμβαίνουν σε όλο το κόσμο και στις λειτουργίες της παγκοσμιοποίησης, από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και τον προφανή διχασμό του κόσμου.

Η εισβολή έχει επιφέρει επιπλέον τις παρακάτω αλλαγές και θα επιφέρει και άλλες:

  1. Επιπτώσεις λόγω των κυρώσεων στις τιμές των καυσίμων και στην διαθεσιμότητα ζωτικών διατροφικών αγαθών.
  2. Επιπτώσεις στην διαθεσιμότητα και στην τιμή σπάνιων γαιών που χρησιμοποιούνται σε πολλές εφαρμογές υψηλής τεχνολογία αλλά και στην βιομηχανία αυτοκινήτου.
  3. Επιπτώσεις στην διαθεσιμότητα μικροτσίπ για πολλές τεχνολογικές εφαρμογές.
  4. Επιπτώσεις στην κυκλοφορία χρήματος μέσω διατραπεζικών συστημάτων
  5. Αύξηση των μεταφορικών εξόδων κάθε μορφής (δια θαλάσσης ξηράς και αέρα)
  6. Αύξηση του κόστους μετακίνησης ανθρώπων και προϊόντων
  7. Αύξηση του αισθήματος ανασφάλειας των πολιτών σε όλο το κόσμο, γεγονός που επιδρά άμεσα στην οικονομία.
  8. Η ανασφάλεια δημιουργεί και εσωστρέφεια των χωρών και προσπάθεια να καλύψουν τα ελλείμματα ασφαλείας με τους εξής τρόπους:
  9. Με αύξηση των δαπανών για την αμυντική τους θωράκιση
  10. Με αύξηση της συμμετοχικής δαπάνης σε αμυντικούς οργανισμούς (ΝΑΤΟ) και συμμαχίες (π.χ. Γαλλική πρωτοβουλία για την Ευρώπη)
  11. Διεύρυνση των σκοπών οργανισμών οικονομικής συνεργασίας και διμερών και πολυμερών συνθηκών με ρήτρες και διαβεβαιώσεις εγγυήσεων για την ασφάλεια (πχ. Ιαπωνία με ΗΠΑ, ΗΠΑ με Αυστραλία, ΗΠΑ με Ταιβάν, BRICS, χώρες της Ασίας που συνάπτουν συμφωνίες με την Κίνα για συνδρομή ασφαλείας,
  12. Ενίσχυση οργανισμών τοπικού χαρακτήρα για κάλυψη των ελλείψεων σε προϊόντα και αγαθά και ζητημάτων ασφαλείας.
  13. Δημιουργία και ανάπτυξη δικτύων συνεργασίας, μεταφοράς, κλπ σε περιφερειακό επίπεδο, για αμεσότητα και μείωση κόστους (π.χ. μεταφορά ενεργειακών πόρων σε γειτονικές χώρες, αύξηση εμπορικών σχέσεων και τουρισμού μεταξύ γειτονικών χωρών για μείωση κόστους μεταφορά και μετακίνησης κλπ),
  14. Ενίσχυση των χωρών με διαθέσιμους προς πώληση και μεταφορά ενεργειακών πόρων πόρους καθώς και των χωρών που διαθέτουν μέσα αποθήκευσης ορυκτών καυσίμων και υγροποιημένου φυσικού αερίου.
  15. Ενίσχυση της παραγωγικής βάσης χωρών που έχουν δυνατότητες παραγωγής βασικών αγρό-διατροφικών προϊόντων, σπόρων και λιπασμάτων.
  16. Ανάδειξη νέων αγορών, περιφερειακών αγορών και νέων δρόμων εμπορίου.
  17. Ενίσχυση των χωρών που παράγουν και πωλούν οπλικά συστήματα, πυρομαχικά και όπλα.
  18. Ενίσχυση και δημιουργία νέων πολυδάπανων αμυντικών δομών όχι μόνο στην ΕΕ αλλά και σε άλλες περιοχές του κόσμου (Ασία, ΝΑ Ασία, Κέρας της Αφρικής, νησιά Ινδό-ειρηνικού και Ειρηνικού καθώς και σε κάθε περιοχή άμεσου ανταγωνισμού για τον έλεγχο και επιρροή μεταξύ ΗΠΑ-ΝΑΤΟ και Ρωσίας και ΗΠΑ-AUKUS και Κίνας.
  19. Το ΒΕΤΟ ως μηχανισμός ελέγχου των συλλογικών αποφάσεων θα αμφισβητηθεί έντονα τόσο σε ΕΕ όσο και στο ΝΑΤΟ. Ήδη στην ΕΕ υπάρχει περιορισμός του και θα επιδιωχθεί και άλλος και κάποιος περιορισμός ενδεχομένων θα επιδιωχθεί να γίνει και στο ΝΑΤΟ αλλά και στο ΣΑ/ΟΗΕ

ΚΑΤΑΛΗΓΟΝΤΑΣ

  1. Όλα τα παραπάνω, μαζί με τις διευρυνόμενες κυρώσεις (που όπως φαίνεται θα μείνουν για χρόνια), επηρεάζουν καθοριστικά την παγκοσμιοποίηση όπως την ξέραμε, αυξάνουν τα κόστη οιασδήποτε μορφής ανταλλαγών, επικοινωνίας και μεταφορών/μετακινήσεων, αυξάνουν τα κόστη για την άμυνα και την ασφάλεια σε πρωτογενές (κάθε χώρας) είτε δευτερογενές επίπεδο (συμμετοχή σε μηχανισμούς συλλογικής ασφάλειας).
  2. Οι αλλαγές αυτές, ως εξωτερικές μεταβλητές, επηρεάζουν άμεσα και την Ελληνική οικονομία εν πολλοίς αρνητικά αλλά και όπως έχω γράψει σε άλλο άρθρο δημιουργούν και ευκαιρίες σε συγκεκριμένους τομείς, που θα πρέπει να τους εκμεταλλευθούμε (π.χ. Ναυτιλία, μεταφορά LNG, αποθήκευση – διαμετακόμιση του στην ΕΕ, Τουρισμό, Ναυπηγό-επισκευαστική δραστηριότητα, ορυκτό πλούτο, ως διαμετακομιστικό κέντρο σε αναδυόμενες νέες περιφερειακές αγορές, κλπ).

Και οπωσδήποτε θα πρέπει να αυξήσουμε τις επενδύσεις στον πρωτογενή αγροδιατροφικό τομέα και να προχωρήσουμε ταχύτατα στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για να αποκτήσουμε αυτονομία, γιατί όπως μας έδειξε η σκληρή πραγματικότητα, οι επενδύσεις στο real estate (κατά 73%) δεν διασφαλίζουν τα προς το ζην στον τόπο μας.

  1. Και οπωσδήποτε θα πρέπει να εξετάζουμε προσεκτικά και με συνέπεια τα μικροοικονομικά μεγέθη, αλλά η υπόθεση “ceteris paribus” για την εκτίμησή τους και την λήψη κυβερνητικών οικονομικών αποφάσεων δεν επαρκεί μόνο αυτή στον σύγχρονο πολυπλοκότατο και ανασφαλή κόσμο, όπου βασικά στοιχεία της παγκοσμιοποίησης όπως τα γνωρίζαμε αλλάζουν.
  2. Δεν θα υιοθετήσω την θέση που εξετάζεται ως θέμα στο Νταβός φέτος, περί «de-globalization», (γιατί ακόμη και με τον πόλεμο είναι τόσο ισχυρές κάποιες λειτουργίες της παγκοσμιοποίησης που είναι αδύνατον να ακυρωθούν ή να αδρανοποιηθούν) αλλά θα δω τις αλλαγές που πράγματι γίνονται όχι μόνο ως αρνητικές επιπτώσεις αλλά και ως δυναμικές ευκαιρίες για την χώρα μας.

Αφήστε μια απάντηση

Παρακαλώ εισάγετε το σχόλιό σας!
Εισαγάγετε εδώ το όνομά σας