Η Εκκλησία μας τιμά την μνήμη των Αγίων Αναργύρων την 1η Νοεμβρίου όπως και την 1η Ιουλίου κάθε έτους, και ο ομώνυμος Ιερός Ναός του Αμαρουσίου γιορτάζει με λαμπρότητα και κατάνυξη.
Ο ναός που βλέπουμε σήμερα επί της Οδού Αγ. Αναργύρων είναι κατασκευή των νεότερων ετών, όμως η ιστορία του ναού έρχεται από πολύ μακριά μέσα στους αιώνες καθώς όπως φαίνεται οι Άγιοι Ανάργυροι είναι χτισμένοι πάνω σε αρχαιότερο ναό, πιθανότατα και σύμφωνα με επιγραφές ναό που θεμελιώθηκε κατά τον 9ο αιώνα με την ονομασία Παναγία η Μαρμαριώτισσα. Πιο συγκεκριμένα ο Ναός των Αγίων Αναργύρων θεμελιώθηκε το 1972 και άρχισε να λειτουργεί γύρω στο 1978.
Μέχρι τότε στην θέση αυτή υπήρχε ναός του 850 μ.Χ. όπως μαρτυρούσε μια εντοιχισμένη επιγραφή. Η ονομασία Παναγία Μαρμαριώτισσα πιθανά να δόθηκε λόγω των μαρμάρων που βρίσκονται στην γύρω περιοχή ενω και η περιοχή για τον ίδιο λόγο είχε το τοπωνύμιο Μαρμάρι. Ο ρυθμός του ναού αρχικά ήταν ένας καμαροσκέπαστος ναΐσκος, στη συνέχεια έγινε τρίκλητη ξυλόστεγη βασιλική και τελικά στη σημερινή του μορφή ευρωπαϊκός τύπος ροτόντας. Οι αρχικές του διαστάσεις ήταν 10,25 επί 10,80 και όπως φαίνεται από πληροφορίες οικοδομήθηκε από τον Ιερομόναχο Νικόλαο ενω ανακαινίστηκε το 1870.
Όσο για τον αρχαίο ναό, η επιγραφή του 850 μ.Χ. αναφέρει πως εγκαινιάστηκε από τον Μητροπολίτη Αθηνών Νικήτα τον Α΄ και ήταν αφιερωμένος στη Θεοτόκο Παναγία. Μαρτυρίες αναφέρουν πως σε τοίχους και κολώνες εντός του ναούς είχαν χρησιμοποιηθεί υλικά και κομμάτια μαρμάρου από αρχαία μνημεία. Ωστόσο το 1968 σε επίσημη ανασκαφή που έγινε δεν βρέθηκαν ίχνη παλαιότερου ναού. Βρέθηκαν μόνο τρείς τάφοι του 11ου αιώνα. Σε μικρή υπόγεια στοά κάτω από τον ναό έχουν βρεθεί χάλκινα σκεύη κι ένα πήλινο δοχείο διακοσμημένο, με ένα κλειδί κρυμμένο εντός του. Εικάζεται πως στα χρόνια της Επανάστασης του 1821 ο ναός καταστράφηκε και αποκαταστάθηκε γύρω στο 1870 οπότε και αφιερώθηκε στους Αγίους Αναργύρους. Τάφοι που έχουν βρεθεί στη γύρω περιοχή χρονολογούνται τον 19ο αιώνα και πιστεύεται πως γύρω από το Ναό είχαν ταφεί και οι Μαρουσιώτες ήρωες που έχασαν τη ζωή τους πολεμώντας στην Επανάσταση του 1821.
Λίγο πριν την Γερμανική κατοχή κατά τη διάρκεια εργασιών ανακαίνισης του ναού στην υπόγεια στοά βρέθηκε κι ένας επισκοπικός τάφος. Αυτό προκύπτει από το γεγονός πως ο ενταφιασμένος ήταν τοποθετημένος πάνω σε μαρμάρινο κάθισμα καθώς και από τα ταφικά κτερίσματα που τον συνόδευαν.
Μέχρι τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Γεωργίου του Α΄ φαίνεται πως στον ίδιο χώρο λειτουργούσε και κοιμητήριο για την μικρή τότε συνοικία της περιοχής, παράλληλα με το κοιμητήριο της Κοιμήσεως Θεοτόκου.
Με την ανακήρυξη του ναού σε ενορία γεννήθηκε η ανάγκη για ένα μεγαλύτερο ναό σε διαστάσεις, οπότε γύρω στο 1972 γκρεμίστηκε ο προϋπάρχων ναός και οικοδομήθηκε ο ναός με τη σημερινή του πλέον μορφή.
Ο Ι. Ναός των Αγίων Αναργύρων δεσπόζει ανάμεσα στα σπίτια και τις σύγχρονες πολυκατοικίες με τον επιβλητικό του τρούλο σε αρχιτεκτονική γραμμή ροτόντας ενώ χαρακτηριστικά είναι τα μεγάλα χρωματιστά βιτρό που απεικονίζουν τους Αγίους Αναργύρους Κοσμά και Δαμιανό.
Ο υπόγειος χώρος του Ιερού Ναού Αγίων Αναργύρων όπου βρίσκεται το παρεκκλήσιο του Αγίου Φανουρίου ενώ λειτουργούν κατηχητικά σχολεία, αρένων και θηλέων, Κατώτερο, Μέσο και Ανώτερο με μαθήματα, γιορτές και κοντινές εκδρομές. Δίπλα στον κυρίως Ναό κατασκευάστηκε κτήριο νεότητας και πολιτιστικό κέντρο πού πλέον εξυπηρετεί τις ανάγκες της ενορίας καθώς περιλαμβάνει αίθουσα εκδηλώσεων 440 θέσεων και ακόμη αίθουσες συγκεντρώσεων και ενασχολήσεων πνευματικού περιεχομένου, χώρους ασχολιών για νέους και παιδιά, βιβλιοθήκη, γραφεία και βοηθητικές χρήσεις και αίθουσα παροχής φαγητού ή άλλης βοήθειας σε απόρους.
Πηγή το βιβλίου του Δήμου Αμαρουσίου και της Εφημερίδας ΑΘΜΟΝΙΟΝ ΒΗΜΑ “΄Ενα κερί στις εκκλησιές του Μαρουσιού”
