Το ξέρω πως άλλη είναι η επικαιρότητα, μα να, τις τελευταίες μέρες οι καταστροφικές πλημμύρες προκάλεσαν πολλές και ενδιαφέρουσες συζητήσεις.
Συζητήσεις που αφορούσαν την κλιματική αλλαγή, τα φυσικά φαινόμενα και την αντιμετώπισή τους, τις ευθύνες του κρατικού μηχανισμού και του κυβερνητικού επιτελείου, τον σχεδιασμό των τεχνικών έργων.
Μοιάζει το θέμα να ενδιαφέρει και πράγματι του αξίζει να μας ενδιαφέρει.
Αποφεύγω επιμελώς και διαχρονικά να αναζητώ κυβερνητικές ευθύνες σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών.
Είναι ίσως γιατί έχω κάποια εμπειρία μα και εμπλοκή σε θέματα αντιμετώπισης τους.
Είναι γιατί προτιμώ να προτρέπω να διδασκόμαστε από αυτές όταν συμβαίνουν και να προετοιμαζόμαστε καλύτερα για τις επόμενες.
Είναι γιατί τα φυσικά φαινόμενα δεν αντιμετωπίζονται παρά μόνο μειώνεται η ένταση και η έκταση των επιπτώσεων τους και αυτό ναι, αποτελεί ευθύνη της Πολιτείας.
Να το επαναλάβω γιατί αυτό πρέπει να το συνειδητοποιήσουμε, τα φυσικά φαινόμενα δεν αντιμετωπίζονται παρά μόνο μειώνεται η ένταση και η έκταση των επιπτώσεων τους.
Επικεντρώνομαι εκ των πραγμάτων στον σχεδιασμό των τεχνικών έργων.
Με όσα γράφω στη συνέχεια επιχειρώ να εξηγήσω όσο γίνεται πιο απλά τι εννοούμε όταν αναφερόμαστε σε αντισεισμικό σχεδιασμό δομημάτων μιας και αυτό είναι το πεδίο της γνώσης μου. Ως δομήματα νοούνται εδώ κτίρια, γέφυρες κλπ. ανεξαρτήτως υλικού.
Επιχειρώ λοιπόν να εξηγήσω γιατί η κατανόηση των εννοιών θα βοηθήσει τη σκέψη σας για το τρόπο που προσεγγίζονται τα ζητήματα που σχετίζονται με τον σχεδιασμό κατασκευών για την άμβλυνση των επιπτώσεων των φυσικών καταστροφών.
Ας πάρουμε όμως το νήμα από την αρχή. Θεωρείται πως όλοι και όλες ξέρουμε τα βασικά για την γέννηση και την μετάδοση των σεισμών. Όλοι και όλες έχουμε βιώσει ή θα βιώσουμε ένα σεισμό.
Εκεί λοιπόν που όλα ήταν ήρεμα το έδαφος αρχίζει να κινείται. Πιο σωστά αρχίζει να δονείται. Τρομαχτικό πραγματικά, δεν το χωρά ο νους μας. Αρχέγονος ο φόβος του ανθρώπου για τον σεισμό, από την εποχή της γέννεσης και του Homo sapiens μας συνοδεύει.
Αρχίζει να δονείται το έδαφος, ο λεπτός φλοιός της Γης δηλαδή, δονείται και οτιδήποτε εδράζεται πάνω σε αυτό.
Όταν βρισκόμαστε αρκετά κοντά στο επίκεντρο του σεισμού τον αισθανόμαστε πράγματι ως δόνηση, διαφορετικά ως ταλάντωση.
Αν με ρωτήσετε τι σημαίνει αρκετά κοντά θα σας απαντήσω πως αν νοιώσετε δόνηση είστε αρκετά κοντά. Περιττό να σημειώσω πως καλύτερα ταλάντωση παρά δόνηση.
Πάμε παρακάτω.
Εξ αιτίας λοιπόν του σεισμού μπαίνουν σε κίνηση τα δομήματα. Από κατάσταση ηρεμίας μπαίνουν σε κίνηση. Αφού συνέβη αυτό ασκήθηκαν πάνω τους δυνάμεις και συνεχίζουν να κινούνται αν συνεχίσουν να ασκούνται δυνάμεις. Το έχουμε μάθει στη φυσική από τα πρώτα χρόνια του γυμνασίου, ένα ακίνητο σώμα για να τεθεί σε κίνηση χρειάζεται να ασκηθεί πάνω του κάποια δύναμη και κινείται όσο ασκείται πάνω του μία δύναμη.
Για τις ανάγκες του παρόντος ας θεωρήσουμε πως αυτές οι δυνάμεις, ας τις πούμε σεισμικές δυνάμεις είναι τόσο μεγαλύτερες όσο μεγαλύτερος είναι ο σεισμός. Δεν είναι ακριβές μα ούτε λάθος είναι. ΄
Ασκούνται λοιπόν σεισμικές δυνάμεις στις κατασκευές και τις καταπονούν, αν οι κατασκευές είναι αντισεισμικές θα τις αντέξουν αν όχι δεν θα τις αντέξουν με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Συμπέρασμα αναμενόμενο και αβίαστο, αντισεισμικές είναι οι κατασκευές που αντέχουν τις σεισμικές καταπονήσεις.
Πράγματι το λεξικό της ελληνικής γλώσσας αυτό γράφει, αντισεισμικές κατασκευές είναι αυτές που αντέχουν τον σεισμό.
Πολύ απλό για να είναι αληθινό.
Μια μεγάλη ακολουθία άγνωστων ή μειωμένης αξιοπιστίας παραμέτρων υπεισέρχεται σε όλους του παραπάνω συλλογισμούς. Σταχυολογώ μόνο τις πιο κρίσιμες, ποιο είναι το μέγεθος του σεισμού, πόση είναι η διάρκεια της σεισμικής δόνησης, ποια είναι η απόσταση του επικέντρου, πόσο είναι το εστιακό βάθος, ποια είναι τα χαρακτηριστικά της κατασκευής και πως αυτά θα συσχετισθούν με τα χαρακτηριστικά του σεισμού, ο ρόλος του εδάφους είτε ως μέσο θεμελίωσης της κατασκευής είτε ως μέσο μετάδοσης του σεισμού θα είναι επιβαρυντικός ή θα είναι ανακουφιστικός και άλλα πολλά.
Χάος; Όχι ακριβώς.
Μεγάλος αριθμός επιστημονικών ειδικοτήτων έχει συναντηθεί ενώνοντας δυνάμεις και γνώσεις και έχει απαντήσει με επαρκή αξιοπιστία σε όσα ερωτήματα μπορεί να τεθούν σήμερα. Δώστε προσοχή στο «επαρκή αξιοπιστία» και «όσα ερωτήματα μπορεί να τεθούν σήμερα».
Συνισταμένη αυτής της συνάντησης ο Αντισεισμικός Κανονισμός.
Ο Αντισεισμικός Κανονισμός είναι το βασικό εργαλείο για την μελέτη και κατασκευή κτιρίων και τεχνικών έργων, που τα καθιστά ικανά να δέχονται με ασφάλεια τις ισχυρές καταπονήσεις που προκαλεί ο σεισμός.
Ο πρώτος Ελληνικός Αντισεισμικός Κανονισμός θεσμοθετήθηκε και εφαρμόστηκε το 1959.
Σήμερα ισχύει στη Χώρα ένας σύγχρονος και επαρκέστατος Αντισεισμικός Κανονισμός που τροποποιείται και συμπληρώνεται όποτε κριθεί πως χρειάζεται από το Οργανισμό Αντισεισμικής Προστασίας (ΟΑΣΠ).
Ο Αντισεισμικός Κανονισμός περιγράφει και καθορίζει πως πρέπει να σχεδιαστεί και να κατασκευαστεί ένα δόμημα ώστε να είναι ικανό να αντέξει σε σεισμικές δονήσεις ορισμένης έντασης. Εδώ δώστε προσοχή στο «ορισμένης έντασης»
Στον Αντισεισμικό Κανονισμό περιλαμβάνεται ο χάρτης σεισμικής επικινδυνότητας της Ελλάδας. Αποτελεί αυτός ο χάρτης την πιο επίσημη μα μακροπρόθεσμη πρόβλεψη σεισμών. Η Χώρα έχει υποδιαιρεθεί σε τρείς ζώνες τιμών σεισμικής επικινδυνότητας ανάλογα με το μέγεθος του σεισμού που μπορεί να συμβεί σε αυτές.
Με αφετηρία τις τιμές που αναφέρονται στον χάρτη, υπολογίζουμε τις σεισμικές δυνάμεις που θα ασκηθούν στο δόμημα που σχεδιάζουμε, ας τις αποκαλέσουμε σεισμό σχεδιασμού. Με πολύπλοκους υπολογισμούς που τους κάνουμε με τη βοήθεια των υπολογιστών, προσδιορίζουμε την καταπόνηση που θα αναπτυχθεί κατά τον σεισμό στο δόμημα και έτσι μπορούμε πια να το κατασκευάσουμε να τους αντέχει.
Εντάξει, όλο αυτό είναι λίγο πιο σύνθετο απ’ ότι ακούγεται.
Προσοχή και εδώ όμως, ο σεισμός σχεδιασμού είναι πάντα μικρότερος από τον μέγιστο σεισμό που μπορεί να καταπονήσει το δόμημα στη διάρκεια της ζωής του. Η πιθανότητα όμως να συμβεί αυτό είναι πολύ μικρή, μόλις 10% στα 50 χρόνια για συνήθη κτίρια και πολύ μικρότερη για κτίρια αυξημένης σπουδαιότητας. Κοινωνικά αποδεκτή πιθανότητα υπερβάσεως συνηθίζουμε να το λέμε αυτό. Πάντως ο ιδιοκτήτης του δομήματος έχει τη δυνατότητα να επιλέξει μεγαλύτερο σεισμό σχεδιασμού.
Η διαδικασία αντισεισμικού σχεδιασμού που προβλέπεται στον Κανονισμό αποτελεί ένα σύνολο κανόνων μέγιστης αποδεκτής απλούστευσης, με την εφαρμογή των οποίων θεωρείται ότι ικανοποιούνται οι θεμελιώδεις συνθήκες σεισμικής επάρκειας ενός δομήματος.
Προς τον σκοπό αυτόν ο Αντισεισμικός Κανονισμός θέτει τις θεμελιώδεις απαιτήσεις σεισμικής συμπεριφοράς των δομημάτων και περιγράφει και τον τρόπο που αυτή διασφαλίζεται.
Έτσι ο σχεδιασμός, η κατασκευή και η χρήση ενός δομήματος θεωρούνται ότι αντιμετωπίζουν επαρκώς τον σεισμικό κίνδυνο όταν ικανοποιούνται όλες οι ακόλουθες απαιτήσεις σεισμικής συμπεριφοράς:
- Σε περίπτωση σεισμού που υπερβαίνει τον σεισμό σχεδιασμού, να ελαχιστοποιείται η πιθανότητα κατάρρευσης του δομήματος.
- Σε περίπτωση σεισμού όπως ο σεισμός σχεδιασμού, οι βλάβες του φέροντα οργανισμού του δομήματος πρέπει να είναι περιορισμένες και επιδιορθώσιμες.
- Σε περίπτωση σεισμού μικρότερου του σεισμού σχεδιασμού, οι βλάβες του φέροντα οργανισμού του δομήματος πρέπει να είναι ελάχιστες.
- Σε περίπτωση σεισμού όπως ο σεισμός σχεδιασμού και για ειδικά κτίρια να εξασφαλίζεται η λειτουργία ζωτικών υπηρεσιών που είναι απαραίτητες μετά από ένα ισχυρό σεισμό.
Προσοχή όμως, θα πρέπει να γίνει σαφώς αντιληπτό ότι, ακόμα ακόμη και αν εφαρμοσθούν όσα καθορίζει ο Αντισεισμικός Κανονισμός, η πιθανότητα μη επίτευξης του δεδομένου στόχου στην περίπτωση κάποιου σεισμού δεν μπορεί να αποκλεισθεί. Αυτό γιατί ο Αντισεισμικός Κανονισμός όπως και αλλού σημειώθηκε βασίζεται αφενός μεν στις αναμενόμενες σεισμικές δονήσεις και, αφετέρου η γνώση που υφίσταται σήμερα στον τομέα αυτόν περιέχει πολλά κενά, ενώ εκ των πραγμάτων τίθενται οικονομικοί περιορισμοί κατά το σχεδιασμό των δομημάτων. Να προστεθεί πως η αξιοπιστία του Αντισεισμικού Κανονισμού επηρεάζεται από την ποιότητα σε ολόκληρη την αλυσίδα υλικά – μελέτη – επίβλεψη – κατασκευή.
Σε συνέχεια όλων των παραπάνω και με την ελπίδα πως έγιναν κατανοητά, προτείνω να συμφωνήσουμε πως, ως Αντισεισμικές Κατασκευές θεωρούνται αυτές που έχουν σχεδιαστεί και κατασκευαστεί σύμφωνα με τον Αντισεισμικό Κανονισμό.
Εδώ δώστε σημασία στο «θεωρούνται».
