Μετά το ομολογουμένως εξαιρετικό αποτέλεσμα της εθνικής μας, όπου δοκιμάσθηκαν πολλές φορές οι ατομικές και ομαδικές ικανότητες και αντοχές παικτών, προπονητών (και φιλάθλων), ανέκυψε εκ νέου η ίδια απορία: “Μπορεί ένα απλός φίλαθλος να κάνει κριτική και να μιλάει για το μπάσκετ, είτε έχει παίξει μπάσκετ είτε όχι;”
Πολλοί ισχυρίζονται ότι μόνο οι “επαΐοντες” μπορούν να μιλάνε γι’ αυτό. (Εγώ διαφωνώ – υπό προϋποθέσεις όμως, μπορούν).
Εμπνεόμενος από τον “ΠΡΩΤΑΓΟΡΑ” του Πλάτωνα, όπου ο διάλογος του Σωκράτη επικεντρώνεται στο επίμαχο ζήτημα του κατά πόσον μπορεί η ηθική ή η αρετή να αποτελέσουν αντικείμενο επισταμένης διδασκαλίας και εάν οι απλοί πολίτες μπορούν να μιλούν για την πολιτική – εάν μπορούν να διδαχθούν γι αυτήν,
γράφω αυτήν την φανταστική μικρή ιστορία (κάθε ομοιότητα με πραγματικά σημερινά πρόσωπα είναι τυχαία).
Η ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΓΙΝΕΤΑΙ ΣΤΗΝ “ΧΑΡΑ” ΣΤΑ ΠΑΤΗΣΙΑ
Ο Ιπποκράτης μού χτύπησε την πόρτα το απόγευμα:
«Σωκράτη, ήρθε ο “Φιλόσοφος”, διάσημος προπονητής του μπάσκετ! Θα μας μιλήσει για το μπάσκετ. Θέλω να μάθω να μιλάω σωστά για το παιχνίδι, όχι μόνο να φωνάζω “μπράβο”, “άμυνα”, “σουτ-βάλτο“, “πάμε-χέρια” και “χάστο”!»
Πήγαμε μαζί στη «Χαρά» το καφενείο του Καλλία στα Πατήσια.
Τα τραπέζια ήταν γεμάτα οπαδούς, ο Κώστας και ο Τάκης με κασκόλ, ο Αχιλλέας πάντα σκεπτόμενος συστημικά, με στατιστικά στα χέρια, και η Νίκη με χαμόγελο και γνώμη για όλα. Καθήσαμε σ’ ένα τραπεζάκι με τον Ιπποκράτη.
Ο «Φιλόσοφος» στεκόταν στη μέση ενός κύκλου μαθητών γύρω του. Ο Καλλίας έβαλε την τηλεόραση στο αθόρυβο, να δείχνει σε επανάληψη τον προχθεσινό αγώνα της ομάδας: σκριν, αλλαγές, closeout, isolation και παγίδες ήταν όλα εκεί…..
«Φιλόσοφε, πες μας: τι μπορεί να μάθει ένας φίλαθλος, αν σε ακούσει να μιλάς για μπάσκετ; Τι θα μάθει ο Ιπποκράτης, αν γίνει μαθητής σου;» ρώτησα.
Ο “Φιλόσοφος” χαμογέλασε.
«Μπορεί να μάθει πρώτα την εὐβουλία του μπάσκετ, δηλαδή πώς να κρίνει σωστά τις φάσεις. Θα μάθει να βλέπει ό,τι είναι φανερό αλλά και ότι δεν φαίνεται : τον ρυθμό, τον χώρο, τις αλλαγές σε άμυνα και επίθεση, την απόφαση…..
Δεν έχει σημασία αν δεν έχει παίξει ποτέ. Σημασία έχει να μάθει να βλέπει το παιχνίδι ολόκληρο: την κίνηση χωρίς τη μπάλα, τον χώρο που ανοίγει μια πάσα, την απόφαση που κρίνει τον ρυθμό. Αυτό είναι που δίνει αξία στον λόγο του φιλάθλου. Να αντιλαμβάνεται το «παιχνίδι», τι βλέπει, τις αντιδράσεις στον ανταγωνισμό, να ξέρει τι σημαίνουν αυτά που ακούει και λέει—να συμμετέχει δηλαδή ενεργητικά ως θεατής στην “ζωή” του γηπέδου, στη δημόσια συζήτηση, με λόγο που να την βοηθά και να μην θολώνει.»
«Και τι είναι τότε η “ευβουλία και η αρετή του μπάσκετ”;» επέμεινα.
«Ένα πράγμα ή πολλά; Όταν μιλάμε για ιατρική, δεν αφήνουμε τον καθένα να δίνει συμβουλές. Γιατί στο μπάσκετ, που είναι επίσης τέχνη, δέχεται η “εκκλησία των φιλάθλων” να ακούγονται όλες οι γνώμες; Μπορεί όντως ο άπειρος φίλαθλος και αυτός που δεν έχει παίξει πότε του μπάσκετ να κρίνει τεχνικά;»
Ο “Φιλόσοφος” σήκωσε το σημειωματάριο του σερβιτόρου σαν να ήταν πίνακας.
«Χωρίς ένα κοινό απόθεμα αρετών του παιχνιδιού: fair play, σωφροσύνη και πειθαρχία, θάρρος, σεβασμός στον προπονητή και αυτού στους παίκτες, σεβασμός και συνεργασία με τους συμπαίκτες, δεν θα υπήρχε καθόλου μπάσκετ. Αυτά τα μοιραζόμαστε όλοι, κι έτσι όλοι έχουμε λόγο. Το τεχνικό βάθος διδάσκεται: όπως μαθαίνει κανείς γράμματα, μαθαίνει να ξεχωρίζει help από hedge, καλή από κακή απομόνωση, καλό ή κακό σκριν και σουτ. Ο φίλαθλος μπορεί να γίνει ικανός κριτής, αν θελήσει να μάθει.»
Ο Τάκης ρώτησε με ενθουσιασμό: «Δηλαδή εγώ, που ξέρω απ’ έξω τις πεντάδες και τα plays, είμαι έτοιμος να κρίνω παίκτες και προπονητές;»
Ο “Φιλόσοφος” απάντησε χαμογελώντας: «Δεν φτάνει να ξέρεις τα ονόματα, Τάκη. Είναι όπως με την ποίηση: δεν αρκεί να θυμάσαι τους στίχους, πρέπει να καταλάβεις το νόημα. Ένας φίλαθλος γίνεται σωστός κριτής, όταν βλέπει πέρα από το σκορ.»
Η Νίκη πετάχτηκε κόβοντας τον λόγο: «Εγώ όμως λέω πάντα ό,τι βλέπω: καλή πάσα, κακό σουτ, κακή άμυνα, έφαγε το καλάθι, καλό κόψιμο….: Δεν είναι αυτό αρκετό;»
«Είναι μια αρχή, Νίκη. Αλλά μάθε να ξεχωρίζεις το αποτέλεσμα από την απόφαση. Μια κακή επιλογή που μπήκε καλάθι παραμένει κακή απόφαση. Ο σοβαρός φίλαθλος σέβεται τη διαδικασία, όχι μόνο το χειροκρότημα.»
Ο Αχιλλέας με τα συστήματα και τα στατιστικά του: «Εγώ ξέρω τα συστήματα, τις ικανότητες των παικτών και έχω συγκεκριμένα νούμερα! Usage, efficiency, offensive rating….. Αυτά δεν λένε την αλήθεια;»
Ο “Φιλόσοφος” σκέφθηκε λίγο και απάντησε ήρεμα και με συγκαταβατικό ύφος: « Οι στατιστικές ικανότητες των παικτών και τα νούμερα είναι ενδεικτικά στοιχεία και εργαλεία, Αχιλλέα, όχι το ίδιο το παιχνίδι. Αν κοιτάς μόνο τα στατιστικά, είναι σαν να διαβάζεις τον σκελετό χωρίς να βλέπεις τον άνθρωπο. Ο φίλαθλος χρειάζεται μάτια, ήθος, πάθος, καρδιά, όχι μόνο Excel.»
«Άρα λες πως όλοι μπορούμε να μιλήσουμε για μπάσκετ, αρκεί να μάθουμε να το κάνουμε με αρετή: με δικαιοσύνη, με σεβασμό, με θάρρος και με πειθαρχία;».
Ο “Φιλόσοφος” γέλασε: «Είναι πολλά και ένα μαζί. Αν βλέπεις μόνο το θάρρος χωρίς το fair play, θα θαυμάζεις το σκληρό φάουλ και όχι την τεχνική ικανότητα. Αν βλέπεις μόνο το fair play χωρίς το θάρρος, θα φοβάσαι να παίξεις άμυνα σκληρή και να κάνει φάουλ όταν χρειάζεται. Ο σωστός θεατής τα ζυγίζει όλα. Ο παίκτης δεν είναι μόνο σουτ και άμυνα, αλλά και χαρακτήρας, έτσι και ο φίλαθλος δεν είναι μόνο φωνή στην κερκίδα, αλλά κομμάτι του παιχνιδιού. Αν μιλάει με σεβασμό στους συντελεστές του παιχνιδιού, φιλάθλους, παίκτες και προπονητές, επιδιώκοντας να βελτιώσει τις γνώσεις του, τότε βοηθά το ίδιο το μπάσκετ να εξελιχθεί και να μεγαλώσει.»
Ο Τάκης, ο Αχιλλέας και η Νίκη (μαζί με μία φωνή): «Δηλαδή μπορούμε να γίνουμε “σοφοί θεατές”;»
«Ναι. Αρκεί να θυμάστε πως ο καλός φίλαθλος δεν μιλάει για να φανεί, αλλά για να καταλάβει.»
Κάποιοι στο βάθος αγανάκτησαν: «Άσε τον να μιλήσει χωρίς ερωτήσεις!» φώναξε ο Αλκιβιάδης.
Ο Καλλίας ηρέμησε τα πνεύματα με δύο καφέδες και μια “πάσα”: «Κάντε το πρακτικό “Φιλόσοφε”»!
Ο “Φιλόσοφος” τότε έγραψε στο σημειωματάριο, σαν να έδινε οδηγίες σε “time-out”:
1. Κατάλαβε και ονόμασε αυτό που βλέπεις: «side pick-and-roll», «άμυνα σε drop», «early offense»…..
2. Αναρωτήσου και σκέψου: «γιατί τώρα;»: γιατί αυτό το play, αυτήν την στιγμή, απέναντι σε αυτή την πεντάδα;…..
3. Ξεχώρισε το αποτέλεσμα από την απόφαση: π.χ. το εύστοχο αλλά κακό σουτ παραμένει κακή επιλογή……
4. Ζύγισε τις αρετές: είναι θαρραλέα η δύσκολη ατομική ενέργεια; είναι αναγκαία ή είναι άδικη εάν αγνοεί τον ικανό σουτέρ που είναι ελεύθερος στο τρίποντο;…..
5. Τι μοτίβο –τάση τείνουν να δημιουργήσουν στο παιχνίδι οι καλές ενέργειες έναντι των κακών ενεργειών έστω και αν οι κακές είναι εύστοχες ή οι καλές άστοχες…..
6. Μίλα με ταπεινότητα, πριν, κατά την διάρκεια και μετά το παιχνίδι, αναλαμβάνοντας και τις ευθύνες που αναλογούν στον καθένα για την ήττα.
Στην συνέχεια γύρισε και μίλησε σε μένα.
«Να λοιπόν πώς ο φίλαθλος μπορεί να γίνει κριτής χωρίς να παριστάνει τον προπονητή. Η φωνή του ανήκει στην “ζωή” του παιχνιδιού, στον “δημόσιο διάλογο” αρκεί να μορφώνεται και να σέβεται το ίδιο το παιχνίδι και αυτούς που δρουν ενεργητικά σε αυτό.»
Κοίταξα τον Ιπποκράτη: «Μπορείς να κρίνεις, αν πρώτα μάθεις να ρωτάς. Η άγνοια που ξέρει ότι είναι άγνοια, προχωράει, ενώ η σιγουριά χωρίς γνώση, μένει απλά ασπόνδυλη, θολερή και φωνασκούσα με έπαρση στην εξέδρα.»
Το παιχνίδι στην οθόνη έδειξε μια τελευταία φάση. Ο Ιπποκράτης ψιθύρισε: «Κακή απόφαση, καλό αποτέλεσμα».
«Τώρα μιλάς για μπάσκετ», είπε ο “Φιλόσοφος”.
Κι εγώ, χωρίς καμία διάθεση για αμφισβήτηση αυτή τη φορά, συμφώνησα.
