Ένα κερί στη μνήμη του Αγίου Ιωάννη του Πέλικα

Ένα από τα πιο ιστορικά ξωκκλήσια του Αμαρουσίου γιορτάζει σήμερα 29 Αυγούστου. Την παραμονή της γιορτής μετά τον Μέγα Εσπερινό τελείται η περιφορά της Εικόνας όπου κάθε χρόνο πλήθος πιστών ακολουθεί ευλαβικά κρατώντας αναμένα κεράκια στην μνήμη του Αγίου, ενω ανήμερα πραγματοποιείται εορταστική επίσημη Δοξολογία.

Ο Άγιος Ιωάννης στον Πέλικα, την μνήμη του οποίου τιμούμε στις 29 Αυγούστου, χρονολογείται στα τέλη του 14^ου με αρχές 15^ου αιώνα. Ο ναός βρίσκεται στο ύψωμα όπου οι επιγραφές τοποθετούν το αρχαίο τέμενος της Αμαρύσιας Αρτέμιδος αν και ορισμένες πληροφορίες λένε πως ίσως τα αρχαίο ιερό να μεταφέρθηκε εκεί από το σημείο που σήμερα βρίσκεται η παναγία η Νερατζιώτισσα. Μάλιστα στο χώρο του ναού υπάρχει και μεγάλο κομμάτι πεντελικού μαρμάρου, τμήμα αρχαίου μνημείου.

Πιο συγκεκριμένα ο Άγγλος αρχαιοθήρας Edward Dodwell επισκέφθηκε το ύψωμα του Πέλικα και φτάνοντας στην κορυφή πρατήρησε την πανοραμική θέα της περιοχής, αναγνωρίζοντας πως ήταν το καταλληλότερο σημείο γεωγραφικά για το ιερό της θεάς. Κατά την αρχαιολογική του αναζήτηση εντόπισε κοντά στο εκκλησάκι του Αγ. Ιωάννη μια μισοθαμμένη επιγραφή η οποία οριοθετούσε τον χώρο γύρω από τον ναό της Αμαρυσίας Αρτέμιδος η οποία έγραφε:

ΗΟΡΟΣΑΡΤΕ

ΜΙΔΟΣΤΕΜΕ

ΝΟΣΑΜΑΡΥΣ

ΙΑΣ

Εκτιμάται πως η επιγραφή παρέμεινε μέχρι το 1872 στο χώρο του Ναού , οπότε και μεταφέρθηκε στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Ωστόσο θραύσμα επιγραφής που όριζε τα σύνορα του τεμένους βρέθηκε και στον Ναό του Αγ. Νικολάου του Χωματιανού στην περιοχή του Αγ. Θωμά. Οι ειδικοί δεν έχουν καταλήξει εάν εκεί ήταν ένα νέο σύνορο του αρχαίου τεμένους ή αν το θραύσμα μεταφέρθηκε από κάπου αλλού.

Υπάρχει ωστόσο και η εκδοχή της μεταφοράς του τεμένους. Αν ισχύει αυτός ο ισχυρισμός τότε ο νεοτερος ναός βρισκόταν στη θέση του Αγ. Ιωάννη του Πέλικα και μεταφέρθηκε εκεί από την Παναγία τη Νερατζιώτισσα, λόγω της θέσης του στο ύψωμα, για να είναι ορατός από μακριά, στην καταπράσινη τότε κοιλάδα όπου γίνονταν οι γιορτές.

Ο Άγιος Ιωάννης ο Πέλικας είναι χαρακτηρισμένο μνημείο ιστορικής αξίας και την ευθύνη συντήρησης και διατήρησής του έχει Αρχαιολογική Υπηρεσία.  Είναι ναός μονόκλιτος καμαροσκέπαστος αρχιτεκτονικού ρυθμού βασιλικής με ημιεξαγωνική αψίδα ιερού διαστάσεων 5,20 Χ 8,50. Οι τοιχογραφίες του χρονολογούνται γύρω στον 16^ο αιώνα και σε σχέση με τους ναούς της περιοχής έχουν διατηρηθεί αρκετά καλά. Στη χαμηλή πόρτα της εισόδου πάνω σε μια μικρή  θυρίδα είναι ζωγραφισμένος ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος με ρούχα χρώματος πράσινου, ξεθωριασμένου ενω φαίνεται πως φοράει μια κάπα. Επίσης ζωγραφισμένη είναι και η καμάρα της εκκλησίας.

Ο σπουδαίος λογοτέχνης και αγιογράφος Φώτης Κόντογλου αναφέρει στο Βιβλίο του «Η πονεμένη Ρωμιωσύνη» για τον Άγιο Ιωάννη τον Πέλικα «Απάνω σ’ αυτό το χαμοβούνι, στην κορφή του, είναι χτισμένο ένα εκκλησάκι, ο Άγιος Γιάννης ο Πέλικας. Απ’ όλα τούτα τα ξωκλήσια ο άγιος Γιάννης είναι για μένα το πιο αγαπημένο. Στην χαμηλή την πόρτα από πάνω βρίσκεται μια μικρή θυρίδα και μέσα είναι ζωγραφισμένος ο άγιος Γιάννης ο Πρόδρομος. Τον κοιτάζεις μονάχα και ησυχάζουνε τα φυλλοκάρδια σου, φεύγουνε από μέσα σου οι στενοχώριες, καθαρίζει κι αλαφρώνει η καρδιά σου, γίνεσαι ξέγνοιαστος σαν το παιδί από τη χαρά.

Η αληθινή χαρά είναι αυτή που βγαίνει από τα απλά και τα αγνά πράγματα. Οι βαφές είναι χωματένιες και γλυκιές από την παλιοσύνη, το χώμα είναι κολλημένο απάνω από τον αγέρα και από τη βροχή και ξεράθηκε από τον ήλιο. Μερμήγια βοσκάνε απάνω του, μελίσσια βουσβουνίζουνε ήσυχα σα νάναι κερήθρα κείνη η θυρίδα. Το κεφάλι του Άγιου Γιάννη είναι αναμαλλιασμένο σαν πρίνος, το πρόσωπό Του και τα χέρια Του κεραμιδιά σαν ηλιοκαμμένα, το ρούχο του είναι πράσινο ξεθωριασμένο κι από τον καιρό πήρε μια γλυκύτητα που δεν μπορώ να την παραστήσω σ΄όποιον δεν νιώθει αυτή τη γλώσσα. Κάθεσαι στ΄ασβεστωμένο το πεζούλι κι ακούς το ερημικό τ΄αγέρι που περνά από πάνω σου και σουσουρίζει χαροποιό μέσα στο θυρίδι που στέκεται ο Άγιος Γιάννης. Τι ειρήνη σε περισκεπάζει εδώ που κάθεσαι, ξεχασμένος από τον κόσμο.

Και ρωτάς μονάχος σου: Γιατί να μην απογεύουνται όλοι οι άνθρωποι από τούτο το καθαρό νερό της αγνής ζωής! Από μέσα οι τοίχοι είναι ζωγραφισμένοι από της γης έως απάνω. Η ζωγραφική είναι απείραχτη, μονάχα πούναι καπνισμένη από το λιβάνι κι από τα κεριά. Από τη μια μεριά έχει στασίδια παλιά. Το τέμπλο είναι ξύλινο σκέτο, χωρίς πλουμίδια. Τα καντήλια είναι αναμμένα, μοσκοβολά το λιβάνι.

Σαν μπείς μέσα, θαρρείς πως μπαίνεις στη σκηνή του Αβραάμ. Εκείνη η ζωγραφιστή καμάρα σε σκεπάζει με ειρήνη και κατάνυξη, τ΄άγιο βήμα είναι γεμάτο πίστη και μυστήριο. Όλα είναι ταπεινά, όλα παρηγορητικά. Η αγιογραφία είναι καμωμένη από κάποιον αγράμματο που δούλευε «εν αφελότητι καρδίας». Η τέχνη του δεν έχει μαστοριά, ούτε ξυπνάδα, ούτε τίποτα φανταχτερό. Απ’ αυτά τα αθωότατα και τα ντροπαλά έργα βγαίνει μια γλυκύτατη πνοή από πίστη και ταπείνωση και σε κάνουνε να γίνεις κι εσύ απονήρευτος κι αθώος σαν κι εκείνον που τά φτιαξε. Μέσα στο σκοτεινό τ’ άγιο βήμα είναι ζωγραφισμένη η Πλατυτέρα κι από κάτω οι πατέρες άγιος Βασίλειος, Χρυσόστομος, Γρηγόριος κι Αθανάσιος, όλοι με σκούρα κι ασκητικά πρόσωπα, στραβοζωγραφισμένοι, με λίγη τέχνη. Μόλα ταύτα έχουνε ένα βαθύ μυστήριο, που δεν μπορεί να το πετύχει η επιδεξιοσύνη του χεριού. Στην καμάρα είναι ζωγραφισμένο το δωδεκάορτο, κι από κάτω στέκουνται ολόσωμοι άγιοι, όσιοι ιεράρχες, μάρτυρες, κανωμένοι με χρώματα χωματένια σαν κανάτια, κίτρινες ώχρες, χοντροκόκκινα κεραμιδιά, μαύρα λαδοπράσινα κι άσπρα, που είναι ταιριασμένα με μια ήσυχη θρησκευτική σεμνοχρωμία. Τι κατανυχτικά που είναι δουλεμένα! Πας να τα περιεργασθείς από κοντά και χαίρεσαι την αθωότητα που έχει το πινέλο, τραβηγμένο από θεοσεβούμενο χέρι»

Το γραφικό και αιωνόβιο αυτό εκλησάκι ανοίγει και λειτουργεί κάθε χρόνο μια φορά μόνο, την παραμονή και ανήμερα της εορτής του, πλυμμυρίζει η πέτρινη αυλή του προσκηνητές και ανάβουν τα κεράκια με ευλάβεια στη χάρη του.

Πηγή το βιβλίο “΄Ενα κερί στις εκκλησιές του Μαρουσιού” του Δήμου Αμαρουσίου και της Εφημερίδας ΑΘΜΟΝΙΟΝ ΒΗΜΑ