Ο ενοριακός Ι. Ναός Αγ. Ελευθερίου είναι οικοδομημένος τα νεότερα χρόνια, ενώ το μικρό παρεκκλήσι που βρίσκεται ακριβώς πίσω του αφιερωμένο στους Αγ. Θεοδώρους χρονολογείται στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Ο Άγιος Ελευθέριος, εκκλησίας των τελευταίων 50 ετών, με την ενίσχυση πιστών, ενοριτών, φίλων και ευεργετών έχει πλέον διαμορφωθεί ως ένας λαμπρός, καλαίσθητος ναός επί της οδού Αγ. Αθανασίου και Αγ. Ελευθερίου.
Κάπου γύρω στον 17ο ή 18ο αιώνα ανεγέρθη το μικρό παρεκκλήσι των Αγ. Θεοδώρων, το οποίο για πρώτη φορά αναφέρεται σε έγγραφα του 1826. Όπως πολλοί ναοί την εποχή της Τουρκοκρατίας έτσι κι αυτό το μικρό εκκλησάκι καταστράφηκε, εγκαταλήφθηκε και παρέμεινε ερειπωμένο μέχρι το 1898. Οι πληροφορίες της εποχής αναφέρουν πως ο Παντελής Δαμασκηνός Ραυτόπουλος αγιογράφησε τις Εικόνες του Τέμπλου οι οποίες διατηρούνται μέχρι σήμερα.
Η περιοχή άρχισε ν’ αλλάζει γύρω στο 1930 όταν όλο και περισσότεροι κάτοικοι συγκεντρώθηκαν γύρω από την εκκλησία και κυρίως μετά τον πόλεμο η αύξηση του πληθυσμού ήταν πολύ μεγαλύτερη, οπότε και δημιουργήθηκε η ανάγκη για έναν ενοριακό ναό μεγαλύτερο. Έτσι το 1963 μια ομάδα κατοίκων της περιοχής (ο Γεώργιος Ζαμαρίας, ο Ζαννής Καλογήρου ή Στάμενας και η γυναίκα του Χαρίκλεια-Φλώρα Ζαμαρία, ο Αθανάσιος Ρήγας, ο παπα-Κώστας Λάσκαρης, ο Παπαδημητρίου και ο βασιλικός επίτροπος Θεοδόσιος Σπεράντζας) κατάφεραν την ίδρυση ενορίας Αγίου Ελευθερίου. Μάλιστα τον επόμενο χρόνο αγοράστηκε από την ενορία το κτήμα ιδιοκτησίας Ζαχαρία Καπριλιάν, πρώην Σταύρου Καλοζύμη που βρισκόταν μπροστά από το εκκλησάκι των Αγίων Θεοδώρων. Έτσι το 1979 θεμελιώθηκε ο μεγάλος πλέον ενοριακός ναός ο οποίους λειτούργησε πρώτη φορά την Κυριακή των Βαΐων του 1980. Το 1986 έγιναν τα Θυρανοίξια και επίσημα εγκαινιάστηκε το 1995.
Σήμερα αποτελεί μια από τις πιο δραστήριες ενορίες του Αμαρουσίου σε φιλανθρωπικό και κοινωνικό έργο. Αξίζει να σημειωθεί πως ο ναός διατηρεί φιλανθρωπικό ταμείο, για την ενίσχυση οικογενειών που έχουν ανάγκη, διαθέτει τράπεζα αίματος και διοργανώνει σε τακτά διαστήματα αιμοδοσίες, ενισχύει απόρους τις περιόδους των εορτών και στέλνει δέματα σε φυλακισμένους, ενω πιο γνωστά στο ευρύτερο κοινό είναι τα γεύματα που διοργανώνει την περίοδο των εορτών για τα παιδιά του Λύρειου ορφανοτροφείου.
Σημειώνεται πως οι Άγιοι Θεόδωροι είναι καμαροσκέπαστος ναΐσκος διαστάσεων 5,80 χ8,50 με αέτωμα επιτύμβιου μνημείου το οποίο επάνω του είχε χαραγμένη την αρχαία επιγραφή «ΠΙΣΤΟΚΛΗΣ ΠΙΣΘΕΤΑΙΡΟΥ ΑΘΜΟΝΕΥΣ» ενώ γενικότερα κατά την κατασκευή του ναού έχουν χρησιμοποιηθεί αρχαία υλικά.
Ο Βίος του Αγίου
Ιερωμένος και μάρτυρας (ιερομάρτυρας) της Χριστιανικής Εκκλησίας. Η μνήμη του γιορτάζεται στις 15 Δεκεμβρίου από την Ορθόδοξη Εκκλησία και στις 18 Απριλίου από την Καθολική Εκκλησία.
Ο Ελευθέριος γεννήθηκε στη Ρώμη τον 2ο αιώνα, από πλούσιο πατέρα, τον οποίο έχασε από πολύ νωρίς. Ανατράφηκε από τη μητέρα του Ανθία, η οποία είχε μεταστραφεί στον χριστιανισμό από μαθητές του Αποστόλου Παύλου. Από μικρός ο Ελευθέριος ξεχώρισε για την πίστη του και τη θεολογική του επάρκεια. Σε ηλικία 15 ετών χειροτονήθηκε διάκονος, στα 17 του πρεσβύτερος και στα 20 του ο Πάπας Ανίκητος του ανέθεσε τον επισκοπικό θρόνο της περιοχής του Ιλλυρικού (σημερινής Αλβανίας), με έδρα τον Αυλώνα (σημερινό Βλόρε).
Ο Ελευθέριος μαρτύρησε, όταν αυτοκράτορας της Ρώμης ήταν ο γνωστός μας Αδριανός, ο οποίος τον υπέβαλε σε μια σειρά από φρικτά βασανιστήρια για να απαρνηθεί την πίστη του. Κατ’ αρχάς έστειλε στον Αυλώνα τον στρατηγό του Φήλικα να τον συλλάβει, αλλά ο Ελευθέριος τον προσηλύτισε στον χριστιανισμό.
Μετά από λίγες ημέρες, ο Ελευθέριος έφθασε στη Ρώμη και παρουσιάστηκε στον αυτοκράτορα, ο οποίος, αφού απέτυχε να τον πείσει να απαρνηθεί την πίστη του, τον υπέβαλε σε μια σειρά από φρικτά βασανιστήρια, σύμφωνα με τους συναξαριστές. Αρχικά διέταξε να τον τοποθετήσουν σ’ ένα πυρακτωμένο χάλκινο κρεβάτι για να ψηθεί. Ο Θεός, όμως, του έστειλε δροσιά και ανακούφισε τους πόνους του. Στη συνέχεια τον τοποθέτησε σε μια πυρωμένη σχάρα, κάτω από την οποία έκαιγαν κάρβουνα. Ο Θεός επενέβη ακαριαία, σβήνοντας τη φωτιά και ψυχραίνοντας τη σχάρα.
Οργισμένος, ο Αδριανός διέταξε να τον βάλουν σ’ ένα μεγάλο καζάνι, που περιείχε λίπος, κερί και πίσσα και να τον βράσουν. Και σε αυτή την περίπτωση επενέβη η Θεία Πρόνοια, δροσίζοντας το καζάνι και απαλλάσσοντας τον Ελευθέριο από το μαρτύριο. Τότε, ο έπαρχος της Ρώμης Κορέμων προσφέρθηκε να απαλλάξει τον Αδριανό από το αδιέξοδο. Κατασκεύασε ένα χάλκινο κλίβανο με μυτερά σουβλιά στο εσωτερικό του μέρος, τον πυράκτωσε και ήταν έτοιμος να ρίξει μέσα τον Ελευθέριο. Τότε συνέβη το θαύμα. Ο Κορέμων έγινε χριστιανός και αντί για τον Ελευθέριο, βρέθηκε αυτός μέσα στον κλίβανο με διαταγή του αυτοκράτορα. Όμως, με θεϊκή παρέμβαση δεν έπαθε το παραμικρό, αλλά αμέσως μετά αποκεφαλίστηκε. Μετά ήταν η σειρά του Ελευθερίου να υποστεί το μαρτύριο του κλιβάνου με τα καρφιά. Όμως και εδώ ο Θεός ήταν παρών. Η φωτιά έσβησε και τα σουβλερά καρφιά λύγισαν, ώστε να μη βλάψουν το σώμα του.
Ο Αδριανός απηυδισμένος διέταξε να φυλακιστεί ο άγιος για να πεθάνει από ασιτία. Εκεί στο ανήλιαγο κελί του ο Θεός του έστελνε τροφή με ένα περιστέρι. Αφού ούτε και στη φυλακή πέθανε ο άγιος, ο αυτοκράτορας έδωσε εντολή να τον δέσουν πίσω από δύο άγρια άλογα, ώστε να κατακοπούν οι σάρκες του και να πεθάνει με ελεεινό τρόπο. Άγγελος Κυρίου ημέρεψε τα άλογα, έλυσε τον άγιο από τα δεσμά και τον οδήγησε σε ένα βουνό, στο οποίο έμεινε προσευχόμενος, εν μέσω άγριων θηρίων, τα οποία κατόρθωσε να εξημερώσει.
Μερικοί κυνηγοί, που είδαν τον άγιο στο βουνό, το ανέφεραν στον αυτοκράτορα, ο οποίος έστειλε ένα στρατιωτικό απόσπασμα να τον συλλάβει. Τα άγρια θηρία όρμησαν εναντίον των στρατιωτών, αλλά ο άγιος τα διέταξε να ηρεμήσουν και να γυρίσουν στις φωλιές τους. Ακολούθησε τους στρατιώτες διδάσκοντάς τους να αρνηθούν την πλάνη τους. Μερικοί από αυτούς πίστεψαν στον Χριστό.
Όταν έφτασε στη Ρώμη, ο αυτοκράτορας τον οδήγησε στην αρένα για τον κατασπαράξουν τα άγρια θηρία, όπως πίστευε. Μία λέαινα και ένα λιοντάρι που τον πλησίασαν, αντί να του επιτεθούν άρχισαν να του φιλούν τα πόδια. Βλέποντας ο αυτοκράτορας τη συμπεριφορά των λιονταριών και ακούγοντας την ιαχή του πλήθους «μέγας ο Θεός των χριστιανών» διέταξε τον αποκεφαλισμό του Ελευθερίου. Τη σκηνή του μαρτυρίου του παρακολουθούσε η μητέρα του Ανθία, η οποία έτρεξε να αγκαλιάσει για τελευταία φορά το άψυχο σώμα του γιου της. Δεν πρόλαβε, αφού οι δήμιοι την αποκεφάλισαν και αυτή.
Την ημέρα της εορτής του Αγίου Ελευθερίου, η εκκλησία τιμά και τη μνήμη της μητέρα του Ανθίας, του Αγίου Κορέμονος (του επάρχου της Ρώμης), αλλά και των δύο δημίων που τον αποκεφάλισαν και αποκεφαλίστηκαν γιατί πίστεψαν στον Χριστό. Τα λείψανα του Αγίου Ελευθερίου βρίσκονται στον ομώνυμο ναό στο Ριέτι της Ιταλίας.
Στη Ελλάδα, ο άγιος Ελευθέριος θεωρείται προστάτης των εγκύων γυναικών. Πολλές επίτοκοι γυναίκες επικαλούνται τη βοήθεια του και ακουμπούν το εικονισματάκι του αγίου πάνω τους για τους δώσει «καλή λευτεριά».
Πηγή το βιβλίο του Δήμου Αμαρουσίου και της ΑΘΜΟΝΙΟΝ ΕΚΔΟΤΙΚΗΣ “Ένα κερί στις εκκλησιές του Μαρουσιού”
