Οιαδήποτε πυρκαγιά μπορεί να γίνει ανεξέλεγκτη εάν δεν αντιμετωπισθεί έγκαιρα, Και συνήθως μία πυρκαγιά που γίνεται σε περιοχές με δένδρα και ξεραμένα χαμόκλαδα σύντομα μπορεί να μαίνεται εκτός ελέγχου παρά τις προσπάθειες των υπηρεσιών πολιτικής προστασίας. Όποιος έχει βρεθεί κοντά σε μία τέτοια πυρκαγιά αντιλαμβάνεται πόσο καταστροφική μπορεί να είναι, πόσο ευμετάβλητη είναι και γι’ αυτό πόσο απρόβλεπτη μπορεί να γίνει. Καθώς πολλοί άνθρωποι χτίζουν τα σπίτια τους κοντά σε δασικές περιοχές είτε έχουν πολλά δένδρα στον περίγυρο, και έχουν μεταβληθεί σημαντικά οι περιβαλλοντικές συνθήκες με συχνές υψηλότατες θερμοκρασίες και ανέμους οι πυρκαγιές που ξεσπούν σε δασικές εκτάσεις γίνονται ολοένα και πιο επικίνδυνες, εξαπλώνονται γρήγορα, καίγοντας τα πάντα στο πέρασμά τους.
Προκειμένου να προετοιμασθούμε ως οικογένειες από μία τέτοια καταστροφή, είναι σημαντικό να προετοιμαστούμε για αυτό το χειρότερο σενάριο, πριν από την πυρκαγιά.
Με πηγές τον Διεθνή Ερυθρό Σταυρό, τις Υπηρεσίες πολιτικής προστασίας και τις οδηγίες που μου έδωσαν σε χώρες που έζησα (ΗΠΑ, Μ. Βρετανία, Βέλγιο, Ολλανδία), συνέταξα τον παρακάτω πίνακα, ένα συμπίλημα όλων των οδηγιών προσαρμοσμένων στην δική μας πραγματικότητα. Ελπίζω να είναι χρήσιμο ως έναυσμα για βελτίωση, και να χρησιμοποιηθεί από τον Δήμο ως βάση σύνταξης ενός δικού μας ενημερωτικού δελτίου οδηγιών προς τους πολίτες για τις έκτακτες ανάγκες πυρκαγιάς στις περιοχές τους
- Πριν από μια πυρκαγιά
- Διαμορφώνουμε το οικογενειακό μας σχέδιο ετοιμότητας και διαμορφώνουμε ένα οικογενειακό σχέδιο εκκένωσης εάν χρειασθεί.
- Το οικογενειακό σχέδιο ετοιμότητας περιέχει τέσσερα βήματα που πρέπει να κάνουν οι οικογένειες για να είναι έτοιμες για κάθε καταστροφή.
- Προσδιορίζουμε τους κινδύνους. Ποιοι τύποι καταστροφών είναι πιο πιθανό να συμβούν στην περιοχή μας και μάθουμε πώς να προετοιμαστούμε για κάθε μία από αυτές.
- Εκπαιδεύουμε τα μέλη της οικογένειας να αναγνωρίζουν το σύστημα προειδοποίησης και τα σήματα κινδύνου (σειρήνες, μηνύματα κειμένου κ.λπ.).
- Εκπαιδεύουμε τα μέλη της οικογένειας ώστε να γνωρίζουν ποιοι οργανισμοί είναι αρμόδιοι για την διαχείριση έκτακτης ανάγκης (αστυνομία, νοσοκομεία, ΕΚΑΒ, πολιτική προστασία, δημοτικές αρχές κλπ.) και να ξέρουν πώς να επικοινωνήσουν μαζί τους.
- Ενημερωνόμαστε για το σχέδιο αντιμετώπισης καταστροφών του Δήμου μας και αιτούμεθα με τους συμπολίτες μας να γίνονται εκ μέρους του περιοδικά σεμινάρια και ενημερώσεις.
- Προετοιμάζουμε ένα σάκο με είδη απόλυτα αναγκαία που θα μας είναι χρήσιμα σε περίπτωση εκκένωσης υπό συνθήκες άμεσου κινδύνου από την πυρκαγιά.
- Εάν κάποιος στην οικογένειά μας έχει αναπηρία ή ειδικές ανάγκες, προσαρμόζουμε ανάλογα το σχέδιό μας και για την μέριμνά του.
- Φροντίζουμε να συμπεριλάβουμε και τα οικογενειακά κατοικίδια στο σχέδιό μας.
- Καθιερώνουμε ένα οικογενειακό σχέδιο επικοινωνίας.
- Φτιάχνουμε μια λίστα επαφών έκτακτης ανάγκης (πυρκαγιά, αστυνομία, ασθενοφόρο κ.λπ.) στο κινητό σας τηλέφωνο και την αναρτούμε σε εμφανές σημείο κοντά στο τηλέφωνο του σπιτιού μας.
- Συμφωνούμε για έναν τόπο οικογενειακής συνάντησης, στην γειτονιά μας ή και εκτός αυτής που να εκτιμούμε ως ασφαλή και προσβάσιμο από όλη την οικογένεια, σε περίπτωση που δεν μπορούμε να έρθουμε σε επαφή ή δεν μπορούμε να πάμε σπίτι.
- ‘Όλα τα μέλη να φέρουν μαζί του καρτέλα έκτακτης ανάγκης με αριθμούς τηλεφώνων των μελών της οικογένειάς που πρέπει να ειδοποιηθούν σε περίπτωση που κάποιος τραυματιστεί, η βρεθεί σε αδυναμία προσωπικής επικοινωνίας. Συμπεριλαμβάνουμε και μια επαφή συγγενική είτε κοινού φίλου εκτός της περιοχής, ώστε να επικοινωνήσουν τα μέλη της οικογένειας όταν δεν μπορούν να επικοινωνήσουν με τα άλλα μέλη της οικογένειας. Συχνά, κατά τη διάρκεια καταστροφών, είναι ευκολότερη αυτού του είδους η επικοινωνία λόγω επιβάρυνσης των τοπικών δικτύων.
- Δημιουργούμε μία τέτοια κάρτα επαφών έκτακτης ανάγκης για κάθε μέλος της οικογένειας, που θα πρέπει να το έχει μαζί του.
- Μαθαίνουμε στα μικρότερα παιδιά πώς και πότε να καλούν για βοήθεια στα τηλέφωνα έκτακτης ανάγκης Άμεση δράση – Αστυνομία (100), Πυροσβεστική (199), Ευρωπαϊκός αριθμός έκτακτης ανάγκης-Πολιτική προστασία (112).
- Βεβαιωνόμαστε ότι όλοι στην οικογένειά μας γνωρίζουν πώς να στέλνουν ένα μήνυμα κειμένου. Τα κείμενα μπορούν συχνά να ξεπεράσουν το μπλοκάρισμα του δικτύου όταν οι τηλεφωνικές κλήσεις δεν μπορούν.
- Εκπαιδεύουμε όλα τα μέλη ώστε να αποφύγουν να κάνουν άσκοπα τηλεφωνήματα εκτός από σοβαρές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Εάν πρέπει να καλέσουν, να είναι η συζήτηση σύντομη.
- Για επικοινωνία χωρίς έκτακτη ανάγκη, να χρησιμοποιούν μηνύματα κειμένου, e-mail και κοινωνικά δίκτυα αντί να κάνουν τηλεφωνικές κλήσεις. Πάρα πολλές τηλεφωνικές κλήσεις μπορούν να προκαλέσουν συμφόρηση στο δίκτυο, πράγμα που σημαίνει ότι οι άνθρωποι σε πραγματικές, απειλητικές για τη ζωή καταστάσεις έκτακτης ανάγκης δεν μπορούν να λάβουν βοήθεια.
- Τοποθετούμε στο σπίτι σας υλικά και φυτά ανθεκτικά στη φωτιά.
- Μαθαίνουν όλοι πού βρίσκεται ο πυροσβεστήρας και εκπαιδεύονται πώς να τον χρησιμοποιούν.
- Εγκαθιστούμε συναγερμό καπνού με δύο αισθητήρες σε κάθε όροφο του σπιτιού μας για εσωτερικές πυρκαγιές.
- Έχουμε σε αποθηκευτικό χώρο άμεσης πρόσβασης μια σκάλα που να μπορεί να φθάσει τουλάχιστον στον πρώτο όροφο, μαζί με συγκεκριμένα που να μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πυροσβεστικά εργαλεία (τσουγκράνα, τσεκούρι, φτυάρι, μερικά σακιά με χώμα ή άμμο κ.λπ.).
- Δημιουργούμε μια ζώνη ασφαλείας 10 έως 30 μέτρων γύρω από το σπίτι μας, ή δύο φορές το μέγεθος του ψηλότερου δέντρου, καθαρίζοντας επίσης τακτικά από όλα τα εύφλεκτα υλικά.
- Έχουμε έναν ανθεκτικό σωλήνα κήπου (πλέγματος) που να είναι αρκετά μεγάλος για να φτάσει σε οποιοδήποτε μέρος του σπιτιού σας, που να δέχεται στην άκρη πιστολέτο χειρός για εκτόξευση του νερού μακριά με πίεση.
- Κατά τη διάρκεια που μία πυρκαγιά ξεσπάει κοντά στην περιοχή μας
- Να είμαστε προετοιμασμένοι για εκκένωση ανά πάσα στιγμή και να το κάνουμε αμέσως εάν δοθούν ανάλογες οδηγίες αλλά και εάν εκτιμήσουμε ότι έχουν καθυστερήσει και η εκκένωση καθίσταται αναγκαία, χωρίς πανικό, μέσα από ελεύθερες ανοικτές οδούς που μας απομακρύνουν από την πυρκαγιά.
- Φοράμε κατάλληλα προστατευτικά ρούχα βαμβακερά κυρίως και όχι συνθετικά (μανίκια, παντελόνια, γάντια) και οπωσδήποτε μποτάκια με δερμάτινη σόλα και οπωσδήποτε όχι πλαστική/συνθετική και περιορίζουμε την έκθεση στον καπνό με κατάλληλες μάσκες είτε με βρεγμένα βαμβακερά υφάσματα. Οπωσδήποτε εξερχόμαστε του κινούμενου νέφους καπνού είτε σκύβοντας κάτω από αυτό είτε μετακινούμενοι εκτός του ρεύματος ροής του.
- Κλείνουμε κάθε πηγή φυσικού αερίου, προπανίου ή πετρελαίου στο σπίτι μας.
- Χρησιμοποιούμε το νερό της πισίνας για να γεμίσουμε κάδους, μπιτόνια και δοχεία μεταφοράς νερού για να σβήσουμε τυχόν κουκουνάρια και κλαδιά που καίγονται και πετάγονται στο σπίτι και στον περίγυρο και τα φέρνει ο αέρας. Η χρήση του νερού του δικτύου για αυτές τις μικροεστίες από πολλούς στην περιοχή θα ρίξει την πίεση του δικτύου και θα είναι αναποτελεσματικό. Επίσης μπορεί να μην υπάρχει νερό στο δίκτυο εάν δεν υπάρχει ηλεκτρική ενέργεια για να λειτουργήσουν οι αντλίες. Επίσης μία δεξαμενή νερού σε κατάλληλο ύψος μπορεί να καλύψει άμεσες ανάγκες νερού και καταιονισμού του σπιτιού.
- Εάν παγιδευτούμε στο σπίτι
- Μετακινούμε τα εύφλεκτα έπιπλα και υλικά σε υπόγεια είτε στο κέντρο του σπιτιού και κλείνουμε όλες τις πόρτες, τα παράθυρα και τις περσίδες.
- Εάν υπάρχει ρεύμα ανάβουμε τα εξωτερικά φώτα και μερικά εσωτερικά φώτα για να είναι το σπίτι πιο ορατό μέσα στον πυκνό καπνό. Αυτό θα βοήθησε σε περιπτώσεις εξωτερικής συνδρομής βοήθειας και απεγκλωβισμού.
- Μείνετε μακριά από εξωτερικούς τοίχους και πάμε σε σημεία του σπιτιού αντίθετα από τον άνεμο, ώστε να αποφύγομε την άμεση έκθεση σε καπνό και θερμική ακτινοβολία και σε υπόγεια .
- Κλείνουμε τις πόρτες αλλά οπωσδήποτε τις αφήνουμε ξεκλείδωτες ώστε να μπορούν να μας βοηθήσουν ευκολότερα είτε να εκκενώσουμε ταχύτατα το σπίτι εάν υπάρξει ευκαιρία.
- Φοράμε βαμβακερά και καλύπτουμε και το πρόσωπό μας και τα χέρια μας, τα οποία βρέχουμε τακτικά και οπωσδήποτε όχι συνθετικά ρούχα και παπούτσια.
- Εάν παγιδευτούμε με αυτοκίνητο
Το χειρότερο είναι να μην προλάβουμε να εγκαταλείψουμε ένα όχημα μέσα στην πυρκαγιά και να παγιδευτούμε σε αυτό. Η εγκατάλειψη του οχήματος πρέπει να γίνει έγκαιρα εφόσον υπάρχει οδός διαφυγής με τα πόδια και να μην ελπίζουμε ότι θα ανοίξει ο δρόμος ή ότι το όχημα μας παρέχει ασφάλεια. Στην περίπτωση όμως που εγκλωβιστούμε χωρίς διέξοδο μέσα σε αυτό:
- Κλείνουμε τα παράθυρα και όλους τους αεραγωγούς.
- Οδηγούμε αργά με αναμμένους τους προβολείς, προς σημεία εξόδου και μείωσης του καπνού εάν είναι ορατά και οπωσδήποτε όχι μέσα στον έντονο καπνό.
- Εάν πρέπει να σταματήσουμε αναγκαστικά, και δεν υπάρχει άλλη διέξοδος, τότε να επιδιώξουμε να σταματήσουμε όσο πιο μακριά γίνεται από δέντρα και θάμνους, να ανάψουμε τα φώτα και να σβήσουμε την μηχανή, να ξαπλώσουμε στο πάτωμα και να καλυφθούμε με ένα παλτό ή σεντόνι ή κουβέρτα.
- Εάν παγιδευτούμε σε δυσμενές σημείο και η φωτιά πλησιάζει και θα κάψει το αυτοκίνητο, τότε ένα ρέμα ή χαντάκι ή κοίλωμα στο έδαφος μπορεί να μας προσφέρει καλύτερη προστασία, καλύπτοντας το σώμα μας με οτιδήποτε μη συνθετικό έχουμε εύκαιρο που θα μας προστατεύσει από τη ζέστη.
- Μετά από πυρκαγιά
- Δεν επιστρέφουμε στο σπίτι μας έως ότου οι αρχές μας δηλώσουν ότι είναι ασφαλές.
- Φοράμε προστατευτικά ρούχα και προσέχουμε όταν εισερχόμαστε σε καμένες περιοχές. Κίνδυνοι, όπως καυτά σημεία, και κατακρημνίσεις καμένων υλικών μπορεί να εξακολουθούν να υπάρχουν.
- Επιθεωρούμε εξωτερικά αρχικά το σπίτι μας.
- Εάν εντοπίσουμε να βγαίνει θερμότητα ή καπνός, απομακρυνόμαστε αμέσως.
- Εάν δεν υπάρχουν τέτοιες ενδείξεις, σβήνουμε τυχόν μικροεστίες, κάρβουνα και σπινθήρες στον περίγυρο και στις εισόδους.
- Επιθεωρούμε αμέσως την οροφή και διαπιστώνουμε ποία από τις εισόδους δεν έχει ενδείξεις σοβαρής καταστροφής, και εμφανίζεται σχετικά ασφαλής για να προσεγγίσουμε με προσοχή το εσωτερικό από εκεί. Εάν η είσοδος φαίνεται ερμητικά κλεισμένη και δεν υπάρχει άνοιγμα κοντά σε αυτήν αποφεύγουμε να ανοίξουμε γιατί υπάρχει κίνδυνος να σιγοκαίει η φωτιά και να φουντώσει από την είσοδο του αέρα εάν ανοίξουμε. Οι χώροι που μπαίνουμε θα πρέπει να έχουν ανοίγματα που να αερίζονται και να μην είναι ερμητικά κλεισμένοι.
- Συνεχίζουμε να ελέγχουμε για σπινθήρες, κάρβουνα, θερμότητα και καπνό για αρκετές ώρες μετά.
- Ειδοποιούμε την ασφαλιστική μας εταιρεία εάν το σπίτι έχει υποστεί ζημιά.
- Βρέχουμε τα συντρίμμια και τα αποκαΐδια για να ελαχιστοποιήσουμε τα επικίνδυνα σωματίδια σκόνης.
- Αφαιρούμε τα καμένα ξύλα και υλικά με προσοχή και οπωσδήποτε με γάντια και κάλυμμα στο πρόσωπο για ναν μην υπάρξουν σπινθήρες και για να μην εισπνέουμε καπνό και σωματίδια.
- Κόβουμε και απομακρύνουμε μακριά από το σπίτι τυχόν καμένα ή κατεστραμμένα κλαδιά και δέντρα και που μπορεί να είναι ασταθή.
- Πετάμε όλα τα τρόφιμα που εκτεθεί σε θερμότητα ή καπνό και δεν πίνουμε νερό που έχει εκτεθεί σε ρύπους και καπνό από την φωτιά.
- Μετά από μια μεγάλη πυρκαγιά, συνήθως συμβαίνουν πλημμύρες και κατολισθήσεις, γι αυτό θα πρέπει να ενημερωθούμε για το εάν υπάρχει τέτοιος κίνδυνος στην περιοχή μας από τις αρμόδιες αρχές.
- Αποφεύγουμε να κάνουμε τηλεφωνήματα (από κινητά και σταθερά) για να μην μπλοκάρει το τηλεφωνικό δίκτυο, εκτός από σοβαρές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης.