Τα Θεοφάνια είναι μεγάλη εορτή του Χριστιανισμού, σε ανάμνηση της Βάπτισης του Ιησού Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό από τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο (ή Βαπτιστή). Γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 6 Ιανουαρίου και είναι η τρίτη και τελευταία εορτή του Δωδεκαημέρου, που ξεκινά με τα Χριστούγεννα.
Λέγεται, επίσης, Επιφάνια και Φώτα. Το όνομα της εορτής προκύπτει από την ταυτόχρονη φανέρωση των τριών προσώπων της Αγίας Τριάδας, που σύμφωνα με τις Γραφές συνέβη κατά τη Βάπτιση του Ιησού.
ΒΑΠΤΙΣΗ ΣΤΟΝ ΙΟΡΔΑΝΗ – ΟΙ ΧΑΤΖΗΔΕΣ
Είχα την ευκαιρία να επισκεφθώ αυτές τις ημέρες τους Άγιους τόπους, όπου είδα πολλούς πιστούς να βαπτίζονται στον Ιορδάνη Ποταμό (από εκεί οι φωτογραφίες), άλλοι με την παρουσία ιερέα που ενώ τους βάπτιζε έψελνε στα Ελληνικά και άλλοι βαπτιζόταν ψέλνοντας μόνοι τους.
Ο όρος Χατζής, αραβικά Χάτζι, απαντάται εθιμικά ως προσωνύμιο μουσουλμάνων και χριστιανών, σημαίνοντας το προσκύνημα που έχει κάνει αυτός που το φέρει στον ιερό τόπο της θρησκείας του. Η λέξη λέγεται ότι προέρχεται από την ελληνική λέξη άγιος (hagios) χωρίς την κατάληξη – ος (δηλ.hag-χατζ), που άλλαξε κατά την χρήση της στο αραβικό “χατζ” που σημαίνει «στέκομαι μπροστά σε μια θεότητα σε ιερό μέρος» ή «ταξίδι σε ένα ιερό μέρος».
Στη θρησκεία μας το προσωνύμιο Χατζής, δίδεται εθιμοτυπικά σε όποιον πηγαίνει να προσκυνήσει στους Αγίους Τόπους και να «βαπτιστεί» στον Ιορδάνη ποταμό, μία πανάρχαια ευλαβική συνήθεια των Χριστιανών. Η αποδοχή του προσωνυμίου “Χατζής” δεν ήταν υποχρεωτική. Αποτελεί όμως νόμιμο λόγο (εθιμικού δικαίου) αλλαγής του επιθέτου των απογόνων του προσκυνητή. Έχουν δε σημειωθεί πολλές τέτοιες αντικαταστάσεις επιθέτων. Π.χ. ένας χριστιανός που ονομάζεται Θηβαίος επισκέπτεται τους Αγίους Τόπους και όταν επιστρέφει προσφωνείται Χατζηθηβαίος. Τα παιδιά του Θηβαίου, μπορούν να αντικαταστήσουν το επίθετό τους με το Χατζηθηβαίου.
Σήμερα το έθιμο αυτό τείνει να σβήσει αν και πολλά ονόματα έχουν ως πρώτο συνθετικό τη λέξη “Χατζή” (ή είναι εξ’ολοκλήρου Χατζής), χωρίς να έχουν μεταβεί ποτέ στους Άγιους τόπους και να έχουν βαπτιστεί στα νερά του Ιορδάνη.
Τα παλαιότερα χρόνια ένα τέτοιο ταξίδι δεν ήταν εύκολο, γι’ αυτό και το λεγόμενο “χατζιλίκι”, δηλαδή το ταξίδι σε κάποιο ιερό τόπο, προϋπέθετε την θερμή πίστη των ανθρώπων που το πραγματοποιούσαν, καθώς πολλοί κίνδυνοι παραμόνευαν στην πορεία τους. Η προετοιμασία του ταξιδιού μπορεί να διαρκούσε ακόμα και χρόνια και η οικογένεια αποταμίευε χρήματα για τις ανάγκες ενός τέτοιου προσκυνηματικού ταξιδιού, με σκοπό την “βάπτιση” στον Ιορδάνη ποταμό. Την προηγουμένη ημέρα της αναχώρησης , οι προσκυνητές πήγαιναν στην εκκλησία, όπου έπαιρναν τις ευλογίες του ιερέα και τις ευχές των συνανθρώπων τους. Ζητούσαν συγχώρεση για τα παραπτώματα τους και συγχωρούσαν εκείνους που τους έβλαψαν.
Το σημείο της Βάπτισης του Ιησού από τον Ιωάννη τον Βαπτιστή (που ζούσε στον Ιορδάνη ποταμό, απέναντι από την Ιεριχώ), έχει ανακηρυχθεί ως μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς από την UNESCO.
Στη φωτογραφία φαίνεται ο ορειχάλκινος τρούλος της Ελληνικής Ορθόδοξης εκκλησίας του “Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή”. Η εκκλησία χτίστηκε το 2003 με δωρεά του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος».
